Vốn đất trong nông nghiệp

Đã có thị trường đất đai chưa? Làm thế nào để đất đai trở thành vốn góp đầu tư vào thị trường, vào các lĩnh vực, nhất là phát triển nông nghiệp? Đó là vấn đề cần bàn luận để tìm phương thức sử dụng tài nguyên đất hiệu quả, bền vững.

Phải nhận rằng, sau khi Luật đất đai năm 1993 được ban hành với quy định về giao đất ổn định lâu dài cho người sử dụng và người sử dụng được mở rộng về các quyền gần với quyền sở hữu hơn. Ngoài quyền sử dụng đất theo mục đích quy định khi được giao, người sử dụng đất được quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế và thế chấp quyền sử dụng đất trong thời hạn giao đất. Đặc biệt, việc Nhà nước thừa nhận đất đai có giá và quy định khung giá đất đã khơi thông các quan hệ chuyển nhượng, mua bán quyền sử dụng đất...Nhờ đó, đất đai trở thành một lĩnh vực kinh doanh, thị trường đất đai ngày càng hình thành rõ nét, nhất là thị trường bất động sản. Như thế, nếu sử dụng đất như là vốn góp thì hoàn toàn có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực đầu tư. Chẳng hạn, nhà đầu tư bất động sản có thể kêu gọi các cổ đông góp vốn bằng đất để đổi lấy hạ tầng hoặc chia lợi nhuận sau khi phân lô bán nền, bán căn hộ chung cư...

Với lĩnh vực nông nghiệp, sử dụng vốn đất như thế nào là vấn đề gây tranh luận nhiều năm qua. Có thực trạng cần phải được nhận diện như tình trạng lấy đất lúa làm khu, cụm công nghiệp, phát triển đô thị hoặc các cơ sở hạ tầng sản xuất, kinh doanh nhưng sau đó rơi vào “quy hoạch treo”. Lại có chuyện một số nơi nông dân bỏ ruộng vì làm nông nghiệp vất vả mà không có lời. Có nơi thì kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn nhưng chưa giải quyết được căn bản vấn đề tích tụ ruộng đất cho sản xuất hàng hóa với quy mô lớn nên còn lúng túng, vướng mắc. Như khảo sát mới đây của Viện Chiến lược chính sách phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARP) cho biết, 63% doanh nghiệp kêu khó khăn do vướng mắc về đất đai khi đầu tư vào nông nghiệp.Trên thực tế, chính sách khuyến khích chuyển đổi, tích tụ ruộng đất nông nghiệp dưới hình thức trang trại, cánh đồng mẫu lớn đã được triển khai nhưng còn ở dạng mô hình điểm nên chưa tạo được động lực mạnh mẽ cho doanh nghiệp và người dân thực hiện.

Muốn tạo chuyển biến lớn trong tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp cần cả một hệ thống chính sách đi kèm. Vấn đề sử dụng vốn đất, theo đó rất quan trọng. Cần khuyến khích ưu đãi các hình thức tích tụ ruộng đất ít có tác động tiêu cực như trang trại gia đình, trang trại dự phần. Đối với trang trại dự phần, doanh nghiệp thuê đất của nông dân, rồi đầu tư công nghệ kỹ thuật và vật tư, thuê khoán lại nông dân sản xuất tạo ra nông phẩm cung cấp cho nhà máy, là mô hình hay. Hoặc đổi mới tổ chức sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ giữa nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác với doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp giữ vai trò nòng cốt, là mô hình một số nơi đang ứng dụng, cần nghiên cứu đúc kết kinh nghiệm. Bởi đây là một trong những phương thức để thực hiện định hướng từ Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII, rằng “Có chính sách phù hợp để tích tụ, tập trung ruộng đất, thu hút mạnh các nguồn lực đầu tư phát triển nông nghiệp; từng bước hình thành các tổ hợp nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao”.

Cốt lõi của vấn đề sử dụng vốn đất hay tích tụ ruộng đất cũng là để nhằm đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững trên cơ sở nâng quy mô sản xuất hàng hóa. Và theo đó là thay đổi tập quán sản xuất trong khi vẫn gắn liền lợi ích của nông dân trên mảnh đất của mình. Nếu để những thực trạng lãng phí vì quy hoạch treo, bỏ hoang, hay  nông dân bán hết đất ruộng, thì không thể nào tạo lối đi bền vững, sẽ phát sinh câu chuyện dân sinh xã hội. Bài toán thu hút đầu tư, đô thị hóa nông thôn, bài toán tái cơ cấu nông nghiệp cần bắt đầu từ vốn đất, quản lý và sử dụng quỹ đất.  Hay nói như người da đỏ khi bán đất cho người da trắng, đã minh triết một điều: “Đất là người mẹ. Cái gì xảy đến cho đất sẽ xảy đến cho con cái của đất”.

ĐĂNG QUANG