Vùng lân cận Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm: Tận diệt nguồn lợi biển

Tình trạng khai thác kiểu tận diệt ở vùng lân cận Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đang ở mức báo động đỏ. Điều đáng nói, gần đây các phương tiện vi phạm với mức độ tinh vi và đối tượng vi phạm rất manh động, liều lĩnh.

Xâm hại nguồn lợi

Được thành lập từ năm 2005, Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm mang lại hy vọng về một ngư trường giàu cá tôm, tạo nguồn lợi bền vững cho người dân vùng đảo. Nhiều chương trình, dự án ý nghĩa như giám sát rạn san hô, giám sát cỏ biển, quan trắc chất lượng nước biển, làm vườn ươm và phát tán rạn san hô… được đơn vị phối hợp với các tổ chức phi chính phủ thực hiện giúp cải thiện, phục hồi đáng kể tài nguyên biển tại đây. Thế nhưng tại đây vẫn đang tồn tại mối lo dai dẳng về nguồn lợi có thể bị xâm hại bất cứ lúc nào, nhất là từ các phương tiện đánh bắt thủy hải sản ngoài địa phương.

Trong một buổi tiếp xúc với người dân xã đảo Tân Hiệp gần đây, ngư dân 4 thôn trên địa bàn đã bày tỏ bức xúc về tình trạng nguồn lợi thủy hải sản bị xâm hại. Lão ngư Trần Châu (thôn Bãi Làng, xã Tân Hiệp) nói: “Dân lặn Lý Sơn, Quảng Ngãi, Chu Lai và cả Đà Nẵng kéo vào đây tàn sát hết tôm cá. Bữa nay lặn sâu xuống rạn san hô, ngay cả những loại cá khó bắt nhất cũng chẳng còn. Họ dùng xung điện, súng tự chế thì cá nào mà sống được”. Báo cáo 6 tháng gần đây của Phòng tuần tra (Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm) cho thấy, trong 36 trường hợp vi phạm thì có đến 29 phương tiện ngoại tỉnh, chưa kể hàng chục vụ việc được người dân phát hiện nhưng ngư dân đã kịp chạy thoát.

Lực lượng tuần tra áp sát, tiếp cận kiểm tra tàu cá vi phạm.

Rất nhiều ngư dân khai thác bằng hình thức hủy diệt như giã cào, súng điện, đặt lờ... Không những thế, khi bị phát hiện, các phương tiện này còn sẵn sàng sử dụng vũ khí tự chế để chống trả, gây không ít nguy hiểm cho lực lượng tuần tra. Có thể kể đến những vụ vi phạm xảy ra gần đây: ngày 25.7.2016, một tàu cá Quảng Ngãi công suất lớn bị phát hiện khai thác trái tuyến, trong lúc lực lượng chức năng cột dây áp tải về làm việc, phương tiện đã nổ máy chạy thoát. Hay ngày 8.8, ghe lặn trái phép từ Thọ Quang (Sơn Trà, Đà Nẵng) khi bị lực lượng tuần tra áp sát đã bỏ chạy, trên tàu có súng hơi tự chế... Đội tuần tra đã phải rất khó khăn, vất vả, đấu trí thậm chí dùng các biện pháp mạnh mới thuyết phục, áp tải được chủ phương tiện theo về làm việc. Chưa kể, trong quá trình làm việc, nhiều đối tượng đã dùng tiền đút lót, mua chuộc cán bộ hòng chạy thoát nhưng đều thất bại.

Khó quản lý

Ông Ngô Đình Quý - Trưởng phòng Tuần tra (Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm) cho biết, mặc dù đã tăng cường cán bộ, tần suất tuần tra trên biển nhưng nhiều đối tượng sử dụng nhiều “chiêu trò” tình vi. “Chẳng hạn họ có thể đậu ghe sát vùng phân cách, khi chúng tôi đến kiểm tra thì họ giả vờ chỉ dừng nghỉ phương tiện, khi đi khỏi thì lập tức khai thác. Với phương tiện ngoại tỉnh, cơ chế xử phạt còn nhẹ nên không đủ sức răn đe các chủ phương tiện” - ông Quý nói. Thêm vào đó, theo ghi nhận của người dân địa phương, phần lớn số hải sản đánh bắt xung quanh khu bảo tồn biển được cung cấp cho các đầu mối Cù Lao Chàm nên chỉ cần lực lượng chức năng nổ máy tuần tra, trong bờ sẽ có người đánh động giúp phương tiện vi phạm dễ dàng trốn thoát. Trong khi đó, việc phục vụ nhu cầu ăn uống hải sản cho hàng nghìn du khách đến Cù Lao Chàm mỗi ngày đã tạo thêm áp lực khai thác đối với nguồn lợi hải sản trong khu vực. Nguy cơ nguồn lợi thủy sản sụt giảm nghiêm trọng đang hiển hiện.

Theo chân đoàn nghiên cứu của Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm trong những buổi tham vấn cộng đồng, chúng tôi nhận ra đằng sau bề nổi của một hòn đảo đang phát triển nhờ du lịch là những lo âu của người dân đảo. Nỗi lo đau đáu và thường trực nhất không chỉ của người dân mà còn cả những cán bộ làm công tác bảo tồn đó là làm sao phục hồi đa dạng sinh học biển, gầy dựng lại ngư trường dồi dào trước tốc độ khai thác như vũ bão hiện nay. Nhiều người cho rằng nên mở rộng phạm vi vùng cấm nghiêm ngặt để thuận tiện hơn cho công tác tuần tra, giám sát và cũng để các phương tiện không thể lợi dụng các quy định.

QUỐC TUẤN - CAO NGUYÊN