Trong cái nắng hè hòa cùng với màu xanh nước biển, chợ đảo Cù Lao Chàm xôn xao tiếng cười hỏi thăm, mua bán. Những đặc sản bình dân như bánh ít lá gai, bánh su sê, khô mực… tuy được bày bán trên các sạp nhỏ đơn sơ nhưng lúc nào cũng đông khách.
Tiến thêm vài bước là nơi trưng bày, chế biến các loại hải sản tươi đặc trưng của biển Cù Lao Chàm như: cua, tôm hùm, ốc vú nàng... mới bắt được. Đặc biệt, chợ đảo Cù Lao Chàm mùa này không thể thiếu khô cá cơm.
Cứ độ vào hè, trời yên biển lặng, ngư dân Cù Lao Chàm lại được mùa cá cơm biển ngang. Nghề đánh cá kéo lưới biển ngang ven bờ không chỉ mang lại no đủ cho dân làng mà còn có “của” để dành, đấy là những mẻ cá phơi khô để phòng ngày đông trời trở gió, biển động.
Sản lượng đánh bắt nhiều, cá cơm những ngày này lại ngon, rẻ hơn nên nhà nào cũng tranh thủ mua và phơi khô cá ngay trên cảng biển. Hầu như phụ nữ xứ biển Cù Lao Chàm ai cũng biết làm khô cá cơm nhưng để có con cá màu vàng trong hấp dẫn, sờ tay vào không thấy dính ướt quả không đơn giản.
Theo các ngư dân, quy trình chế biến khô cá cơm không quá khó nhưng phải có kinh nghiệm. Cũng cùng công thức làm khô chung nhưng khi sơ chế cá cơm để phơi cần phải tỉ mẩn bỏ hết mang và ruột cá, rửa thật sạch kể cả màng đen thường có trong khoang bụng cá.
Cá được rửa bằng nước biển hoặc nước muối và để ráo trước khi phơi. Công đoạn phơi không quá kỳ công nhưng phải cẩn thận, đảm bảo vệ sinh. Cá phơi phải đủ nắng nếu không sẽ có mùi hôi. Đặc biệt, phơi cá cơm trúng tiết trời nắng yếu, se se gió lại càng ngon vì cá khô nhờ gió biển nên từng thớ thịt sẽ dẻo, không quá cứng như khi phơi dưới nắng giòn.
Khô cá cơm mang vào để chỗ râm chừng vài ba ngày trước khi gói kỹ mang ra chợ bán hoặc để dành dùng dần. Và trước khi chế biến, khô cá chỉ cần ngâm qua với nước sạch để cá trở lại vị tươi vốn có.
Bữa cơm miệt biển Cù Lao Chàm thường được nấu không cầu kỳ, tuy nhiên vẫn thấm hương vị biển trong từng món ngon từ khô cá cơm. Đó có thể là món cá cơm khô kho khế, là tô canh khô cá cơm nấu lá me, mẻ cá cơm khô kho rim dẻo kẹo.... Nhiều hàng quán trên đảo còn biến tấu khô cá cơm thành các món trộn với xoài nhà, măng vườn, chuối cây.
Mấy hôm nay, đến với Cù Lao Chàm, ngay từ khi tàu vừa cập bến, du khách đã thấy trên bờ biển những vỉ khô cá cơm san sát. Tuy không phải là sơn hào hải vị nhưng bữa cơm cùng với khô cá cơm mặn mà hương vị biển cả lại đậm đà chân chất như bản tính người xứ Quảng. Nhiều thực khách sau khi thưởng thức khô cá cơm ở Cù Lao Chàm, chắc hẳn sẽ không quên mua một ít về biếu người thân.
Khô cá cơm được sản xuất và bày bán ngay tại các điểm bán lẻ ở chợ đảo Cù Lao Chàm. Chỉ hơn trăm nghìn đồng đã có một ký cá cơm khô. Và mỗi ngày, từng gói cá cơm được bọc cẩn thận bởi những tờ báo cũ theo tay du khách chuyển đi khắp mọi miền đất nước nhưng vẫn giữ được hương vị thơm ngon.
Khô cá cơm còn được nhiều hộ ngư dân khai thác kênh bán hàng online, có thể đưa sản phẩm đến bất cứ đâu mà không sợ hư hỏng. Khô cá cơm Cù Lao Chàm có cơ hội đi xa, góp phần làm phong phú ẩm thực Hội An.