Cần xử lý hình sự đối với hành vi sử dụng công nghệ để giả mạo, buôn bán hàng giả, hàng cấm

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam) đã tham gia thảo luận các vấn đề được xã hội quan tâm gần đây là hàng giả, hàng kém chất lượng và tội phạm công nghệ cao.

Theo đại biểu, thực trạng hiện nay, tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng và tội phạm công nghệ cao diễn biến ngày càng nghiêm trọng, tinh vi và có tổ chức chuyên nghiệp hơn, đặc biệt trên môi trường mạng xã hội và thương mại điện tử.

Người dân, nhất là phụ nữ, người già, người bệnh đang trở thành nạn nhân thường trực của một thị trường thật - giả lẫn lộn, “chỉ có hàng giả là thật” nguy hại nhất là thuốc, thực phẩm, thực phẩm chức năng, sữa. Trong khi pháp luật chưa kịp tới thì tội phạm công nghệ đã “đi trước một bước”.

Đại biểu ghi nhận nỗ lực của Chính phủ trong tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra cao điểm, qua đó đã phát hiện và xử lý nhiều vụ vi phạm, thể hiện quyết tâm chính trị trong bảo vệ quyền lợi nhân dân và kỷ cương thị trường.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều vi phạm diễn ra công khai, kéo dài, ngay giữa các đô thị lớn, trên chợ mạng, mạng xã hội nhưng không bị xử lý kịp thời. Điều này khiến người dân đặt câu hỏi chính đáng về trách nhiệm quản lý, thậm chí lo ngại có biểu hiện buông lỏng, thiếu trách nhiệm hoặc tiếp tay của một số cán bộ công quyền.

Chỉ trong vài tháng đầu năm 2025, hàng loạt vụ việc đã được phát hiện, từ bãi thải chứa thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm không rõ nguồn gốc đến kho hàng “chuẩn bị tung ra thị trường” với dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu, vi phạm sở hữu trí tuệ.

Nhiều vụ đã được xử lý hành chính, một số chuyển sang điều tra hình sự. Những hành vi này không chỉ xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng, mà còn đe dọa sức khỏe cộng đồng, gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin xã hội và uy tín của doanh nghiệp chân chính.

Đáng báo động hơn, ngày càng xuất hiện nhiều tài khoản mạng xã hội có dấu tích xanh, do các đối tượng tự xưng là CEO, người nổi tiếng livestream 24/7 để rao bán “hàng tri ân”, “hàng chuẩn y tế”, “xuất xứ châu Âu”… nhưng thực chất là hàng trôi nổi, không kiểm định, không pháp nhân. Họ công khai lừa dối người tiêu dùng bằng hình thức có kịch bản, có tổ chức, đánh vào tâm lý cả tin, đặc biệt của phụ nữ, người cao tuổi và nhóm yếu thế.

Nghiêm trọng hơn, công nghệ AI và deepfake đang bị lợi dụng để giả mạo hình ảnh, giọng nói, giấy tờ, mạo danh cán bộ công quyền, ngân hàng, công an, yêu cầu chuyển tiền “xác minh” thông tin cá nhân. Nhiều người dân mất tiền triệu, tiền tỷ đồng chỉ trong vài giờ đồng hồ. Theo thống kê, năm 2024, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến lên tới 19.000 tỷ đồng, với 66% người dùng mạng bị ảnh hưởng. Đây là con số rất đáng suy ngẫm.

Từ thực tiễn trên, đại biểu Đặng Thị bảo Trinh kiến nghị các giải pháp cụ thể:

Thứ nhất, sớm thành lập Trung tâm Giám sát nội dung thương mại điện tử và AI, hoạt động 24/7, có chức năng giám sát, cảnh báo sớm, phối hợp gỡ bỏ nội dung vi phạm trong vòng 24 giờ, đồng thời tích hợp cổng tiếp nhận phản ánh từ người dân, có cơ chế bảo vệ người tố giác.

Thứ hai, ban hành quy định bắt buộc các tài khoản bán hàng trực tuyến phải đăng ký pháp nhân, địa chỉ, mã số thuế; yêu cầu xác thực người bán (eKYC) trên các nền tảng mạng xã hội; xử lý hình sự đối với hành vi sử dụng công nghệ để giả mạo, buôn bán hàng giả, hàng cấm.

Thứ ba, đưa giáo dục kỹ năng số và phòng chống lừa đảo công nghệ cao vào trường học và truyền thông mạnh trong đại chúng, hướng đến nhóm đối tượng dễ tổn thương như phụ nữ, người già, thanh thiếu niên, người dân vùng sâu vùng xa. Truy vết, triệt phá tận gốc các ổ nhóm lừa đảo xuyên biên giới. Siết chặt quản lý các ứng dụng viễn thông, tài khoản ngân hàng, ví điện tử không định danh.

Thứ tư, chỉ đạo các đợt thanh tra, kiểm tra đột xuất đối với các lực lượng chức năng liên quan, nhất là tại những địa phương để xảy ra nhiều vụ “xả kho”, “xuất dư” giả mạo thương hiệu, lặp đi lặp lại mà không có xử lý dứt điểm.

Thứ năm, phải xác lập rõ trách nhiệm cá nhân trong quản lý nhà nước: ai đã để lọt, ai đã buông lỏng, ai đã không hành động kịp thời cần bị xem xét, xử lý nghiêm túc, không chỉ xử phạt người vi phạm mà cả người có trách nhiệm giám sát, quản lý nhưng không làm tròn chức trách.

Đại biểu nhấn mạnh: “Mạng xã hội, thương mại điện tử, trí tuệ nhân tạo nếu được quản lý tốt, sẽ là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Nhưng nếu buông lỏng, sẽ trở thành “vũ khí công nghệ” chống lại chính người dân. Chúng ta không thiếu luật, không thiếu công cụ, chỉ cần đủ quyết tâm, trách nhiệm và hành động kịp thời.

Đề nghị Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan vào cuộc mạnh mẽ, đồng bộ hơn, vì sức khỏe và tài sản của người dân, vì sự sống còn của doanh nghiệp chân chính và vì niềm tin của xã hội vào pháp luật và công lý”.