Chợ phiên của phố

Chợ phiên trong quá khứ

Là nơi tập kết nguồn sản vật quý hiếm, dồi dào để giao dịch, thương cảng Hội An mấy trăm năm liền là trung tâm thương mại sầm uất của xứ Đàng Trong. Thông qua mạng lưới chợ phong phú, hoạt động kinh tế hàng hóa đã hình thành rất sớm ở Hội An. Và độc đáo hơn khi đô thị bên sông Hoài này cũng đã từng tồn tại một chợ phiên đặc sắc.

Theo nhà nghiên cứu Trần Phương - Chi hội Khoa học Lịch sử Hội An, chợ phiên Hội An được tổ chức lần đầu vào năm 1935 do nhà quản lý địa phương lúc đó khởi xướng, diễn ra trong 3 ngày từ 15 - 17/7.

Chợ phiên Hội An được tổ chức với mục đích trưng bày các mặt hàng nông nghiệp và thương nghiệp nói chung của Quảng Nam và Tourane (Đà Nẵng), đồng thời để bán ra thị trường các sản phẩm nông nghiệp, chăn nuôi và các mặt hàng khác của người dân.

Sở dĩ chợ phiên hình thành là bởi giai đoạn này kinh tế thế giới đang khủng hoảng suy thoái, giá bạc ở Trung Quốc sụt giảm trầm trọng, thổ sản ở Quảng Nam không thể bán được kéo theo hệ lụy kinh tế địa phương rất chật vật.

Những người quản lý ở thời điểm đó mong muốn chợ phiên phần nào kích cầu, cứu nguy cho kinh tế địa phương. Chợ phiên này sau đó tiếp tục diễn ra vào các năm 1936, 1937, 1939, có năm chợ kéo dài đến 9 ngày với thời gian mở cửa rất thông thoáng, từ sáng đến tận 12 giờ đêm.

Chợ phiên cũng chứng tỏ tính hiệu quả khi lượng người tham gia, doanh thu năm sau đều gấp hơn 2 lần so với năm trước. Chợ phiên sầm uất cũng kéo theo dịch vụ phụ trợ tại Hội An thời điểm đó như hàng quán, nhà trọ hưởng lợi nhiều, thu lợi nhuận lớn. Nhận thấy lợi ích nên các thương gia lẫn phường (xã) ở Faifo đều hoan nghênh, ủng hộ nhiệt tình phiên chợ này.

Theo tài liệu, chợ phiên Hội An này được tổ chức trên đường Hoàng Diệu và đường Trần Phú ngày nay. Soi chiếu với hiện tại thì chợ phiên lúc đó cũng tập hợp nhiều sản phẩm đặc trưng từ khắp các địa phương trong tỉnh như tơ lụa, tiêu, mật ong, quế, nước mắm… chứ không chỉ khu biệt sản phẩm ở Hội An. 

Chợ phiên của hiện tại

Sau gần một thế kỷ mất dấu, chợ phiên đã xuất hiện trở lại ở Hội An vào năm 2018. Theo lãnh đạo UBND TP.Hội An, sự ra đời của chợ phiên Hội An có sự tham khảo, chắt lọc qua việc tìm hiểu kinh nghiệm ở Thái Lan, một nơi khá thành công với mô hình này. Điểm nhấn của chợ phiên là kích cầu tiêu dùng xanh, chỉ sử dụng các sản phẩm và vật liệu đi kèm thân thiện với môi trường, nói không với rác thải nhựa.

Theo thời gian, chợ phiên Hội An của hiện tại cũng đã thành một phiên chợ “mở” hội tụ nhiều sản phẩm đặc trưng vùng miền của Quảng Nam, miễn là đáp ứng được các tiêu chí của hoạt động. Thông qua chợ phiên, một thị trường ngách nhưng đầy tiềm năng đã được mở ra với nhiều mặt hàng để truyền tải thương hiệu đến khách hàng, trong đó đa phần là du khách ngang qua phố Hội. 

Và cũng từ cảm hứng của chợ phiên này, một “mạng lưới” chợ phiên đang dần mở ra nơi đô thị cổ. Ở phía làng biển Tân Thành, chợ phiên làng chài cũng đã tròn 3 năm ra mắt.

Điều thú vị là chợ phiên này không chỉ quy tụ bày bán nhiều sản phẩm OCOP mà chính bản thân nó cũng là một sản phẩm OCOP 4 sao. Tuy còn non trẻ nhưng tiếng vang của nó đã vượt khỏi địa phương khi hồi đầu năm, chợ phiên làng chài Tân Thành đã được trao Giải thưởng du lịch ASEAN 2023.

Mạch kể của chợ phiên ở Hội An vừa được tiếp nối với chợ phiên thủ công diễn ra ngay trong lòng khu phố cổ. Những người trẻ lớn lên ngay góc Chùa Cầu đã tâm niệm chợ phiên này ra đời mục đích chính không nhằm để bán nhiều hơn các sản phẩm mà muốn tạo dựng lại một góc nhỏ Hội An những ngày xưa cũ, với hoạt động bán buôn rất mộc mạc nhưng đầy tinh tế.

Theo ông Lê Ngọc Thuận - Chủ tịch Hội Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo TP.Hội An, ý tưởng về việc ra đời các chợ phiên ở Hội An rất sáng tạo và vẫn có thể hình thành thêm các phiên chợ khác gắn với đặc trưng của vùng đất đó từ đó có thể kết nối thành một mạng lưới chợ phiên hoàn chỉnh, định vị thêm một dấu ấn cho điểm đến với du khách.