Giữ bình yên cho cánh rừng biên giới Việt - Lào

Giữ “nhà” cho động vật rừng

Mảng rừng ở khe Tà Vạt, xã Đắc Pring, Nam Giang đã phủ màu xanh yên bình. Sau khi những hầm vàng bị phá hủy, tần suất xuất hiện các loài động vật rừng trong lâm phận quản lý được ghi nhận thông qua số liệu bẫy ảnh ngày càng tăng cả về số lượng lẫn chủng loại.

Và áp lực cho lực lượng bảo vệ rừng theo đó cũng tăng lên, khi nạn săn, bẫy bắt động vật rừng trái phép nhỏ lẻ, lén lút vẫn còn xảy ra.

Tổ bảo vệ rừng khe Tà Vạt có 8 người, luân phiên nhau bảo vệ tiểu khu 337 và 338 với diện tích gần 2.000ha. Anh Hiên Kiều - thành viên tổ bảo vệ rừng cho biết, lâm phận rộng, trải dài, địa hình bị chia cắt bởi nhiều sông, suối, núi dốc... gây khó khăn trong công tác tuần tra, bảo vệ rừng. Có những vị trí, phải đi bộ hàng giờ đồng hồ mới có thể tiếp cận.

Chưa kể, côn trùng, rắn độc, lũ quét, sạt lở đất và những rủi ro chực chờ trong quá trình tuần tra. Song, đã chọn nghề này, người giữ rừng chẳng ngần ngại đối mặt khó khăn. Hành trang trên vai luôn sẵn sàng cho chuyến “ăn núi, ngủ rừng”.

Tại khu vực biên giới Nam Giang có 1 trạm quản lý bảo vệ rừng, 5 tổ bảo vệ rừng với 36 cán bộ thực hiện nhiệm vụ tuần tra, tháo gỡ bẫy trong lâm phận rộng 45.579ha của Vườn quốc gia Sông Thanh. Ông Võ Thanh Nhàn - Trạm trưởng trạm quản lý bảo vệ rừng - Hạt kiểm lâm rừng đặc dụng Sông Thanh cho biết, lâm phận Vườn quốc gia Sông Thanh có đường biên giới giáp với tỉnh Sê Kông (Lào) dài 54,182km, thuộc địa bàn 4 xã Đắc Pring, Đắc Pre, La Dêê, Đắc Tôi.

Hơn 10 năm trước, Khu bảo tồn loài Sao La Quảng Nam được ví như tọa độ nóng về nạn săn bắt động vật hoang dã. Nhiều động vật quý hiếm cũng dần mất đi hoặc di cư đi nơi khác. Quảng Nam tổ chức đóng cửa rừng, thành lập bảo vệ chuyên trách, cùng kiểm lâm thường xuyên kiểm tra, kiểm soát. Theo thời gian, hệ sinh thái được hồi phục và các loài động vật cũng trở lại.

Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) cho rằng, ở nhiều nơi, số lượng các loài động vật quý hiếm đang bị suy giảm nghiêm trọng thì tại Quảng Nam, thú rừng quý hiếm dần hồi sinh. Đây là tín hiệu tích cực từ công tác bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học được địa phương triển khai đồng bộ nhiều năm qua.

Áp lực từ nhu cầu tiêu thụ thịt rừng

Việc săn, bẫy bắt thú rừng từng là sinh kế của một bộ phận đồng bào vùng cao sống dựa vào rừng. Nhưng rất may, nhiều năm trở lại đây, khi tiến hành trao sinh kế, giao khoán bảo vệ rừng cho người dân bản địa… đã thay đổi nhận thức về vốn quý của rừng với họ. Số lượng bẫy ghi nhận đã giảm khoảng 40% so với trước. Tuy nhiên, con số này vẫn được xem là mức cao so với thế giới.

Một trong những nguyên nhân được Trung tâm Giáo dục thiên nhiên Việt Nam (ENV) đưa ra là nhu cầu sử dụng thịt động vật rừng vẫn còn cao. Bà Bùi Thị Hà - Phó Giám đốc ENV cho biết, năm 2023, Quảng Nam có 37 vụ việc vi phạm về động vật hoang dã do người dân cung cấp thông tin. Giai đoạn 2022 - 2023, dù các ngành chức năng liên quan đẩy mạnh tuyên truyền không tiêu thụ động vật rừng, song vẫn có 12/243 cơ sở tại TP.Tam Kỳ vi phạm.

Cũng theo khảo sát của ENV, các loài động vật hoang dã buôn bán phổ biến là gấu, hổ, ngà voi, tê tê, rùa, khỉ. Nhiều đối tượng lợi dụng các cửa khẩu, đường mòn lối mở tại biên giới Lào - Việt Nam để vận chuyển, buôn bán động vật hoang dã trái phép.

Trong khi đó, thống kê của Chi cục Kiểm lâm Quảng Nam, từ tháng 7/2023 đến nay, từ các đợt tuần tra của lực lượng bảo vệ rừng ở Nam Giang đã phát hiện, tháo gỡ và thu giữ 2.964 bẫy các loại, phá hủy 46 lán trại, đẩy đuổi 7 người vào rừng trái phép. Địa phương này cũng vận động người dân giao nộp 2 khẩu súng tự chế và gần 500 sợi bẫy dây các loại.

Ở phía cánh rừng biên giới Tây Giang, trong 180 đợt tuần tra, lực lượng chức năng đã phát hiện và tháo gỡ 1.339 bẫy các loại, đẩy đuổi 10 lượt người vào rừng trái phép, thu giữ 1 khẩu súng săn và thả 1 cá thể rùa núi viền về môi trường tự nhiên.

Với đường biên giới chung dài hơn 157km, khu vực giáp ranh giữa hai tỉnh Quảng Nam - Sê Kông (Lào) được xem là địa bàn có vai trò quan trọng về phòng hộ và bảo tồn đa dạng sinh học. Những năm qua, 2 tỉnh đã có ký kết các biên bản ghi nhớ hợp tác trong bảo tồn động vật hoang dã xuyên biên giới.

Song do những quy định về quy chế quản lý biên giới và cửa khẩu đất liền Việt Nam - Lào, lực lượng kiểm lâm hai bên không được phép tổ chức tuần tra song phương. Tuy nhiên, ở khu vực biên giới đã chủ động các giải pháp bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học.

Tại Khu bảo tồn loài Sao La Quảng Nam, cùng với việc tuần tra dọc tuyến biên giới, đơn vị này đã lắp đặt hệ thống bẫy ảnh để giám sát tài nguyên rừng kết hợp phát hiện các đối tượng vào rừng trái phép, tổ chức săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã. Đây được xem là công cụ duy nhất có thể triển khai ở những cánh rừng giáp biên, khi mà quy định về quản lý khu vực biên giới tạo ra một số khó khăn, cản trở nhất định trong việc áp dụng khoa học kỹ thuật trong việc giám sát tài nguyên rừng.

Ông Nguyễn Văn Trí Tín - Quản lý chương trình Bảo tồn động vật hoang dã của WWF Việt Nam cho rằng, chỉ dựa vào tuần tra, loại bỏ bẫy sẽ không đủ để giải quyết mối đe dọa trên quy mô lớn đối với động vật rừng. WWF Việt Nam đang phối hợp với các đối tác bảo tồn để bổ trợ việc tháo gỡ bẫy bằng các giải pháp ngăn chặn ngay từ đầu, đồng thời hỗ trợ sinh kế để cộng đồng chung tay giữ rừng bền vững.