Gỡ nút thắt kiểm nghiệm chất lượng: Mở lối cho dược liệu Quảng Nam vươn xa

Khó phát triển sản phẩm

Trong bối cảnh thị trường yêu cầu ngày càng cao về tiêu chí minh bạch chất lượng và nguồn gốc, nhiều doanh nghiệp tại Nam Trà My và Tây Giang vẫn chỉ dừng trong “vùng an toàn” với sản phẩm thô sơ.

Anh Ríah Cường - Giám đốc sản xuất HTX Nông - dược Trường Sơn Xanh (Tây Giang) cho biết, những năm qua, đơn vị đã sản xuất nhiều sản phẩm từ dược liệu đẳng sâm, ba kích... nhưng hầu hết chỉ ở dạng thô như cao, ngâm mật, trà, sấy khô. Những sản phẩm này vẫn được bán ổn định qua các kênh truyền thống nhưng giá trị kinh tế mang lại chưa cao.

“Bất kỳ đơn vị sản xuất dược liệu nào cũng quan tâm đến việc sản xuất các sản phẩm chế biến sâu bởi đây là quy trình tất yếu để nâng cao giá trị sản phẩm. Nhưng ở vùng cao, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt là vốn.

Một lô hàng chế biến sâu nếu đưa cho các đơn vị gia công thì bán ra sẽ không thu lợi nhuận được bao nhiêu vì chi phí kiểm nghiệm, vận chuyển, đóng gói, phát triển thị trường... rất cao. Nếu không định hình rõ thị trường, khả năng cao sẽ lỗ vốn” - anh Cường nói.

Còn chị Hồ Thị Thúy Ngân - Giám đốc Công ty CP Lâm dược Ngọc Linh Nam Trà My thì cho rằng, đơn vị chuẩn bị ra mắt hai dòng sản phẩm chế biến sâu, nhưng vẫn phải sản xuất số lượng rất ít để thăm dò thị trường, vì chi phí kiểm nghiệm cao, lại thiếu hỗ trợ trong tiếp cận kênh phân phối hiện đại. Việc đưa sản phẩm vào các chuỗi lớn hay thương mại điện tử vượt quá khả năng của các doanh nghiệp nhỏ.

Trong khi đó, Công ty TNHH Sâm Sâm - đơn vị có hệ sinh thái sản phẩm đa dạng cũng đang “gánh” toàn bộ chi phí kiểm nghiệm, mỗi lần lên đến hàng chục triệu đồng.

Ông Nguyễn Đức Lực - Giám đốc công ty kiêm Chủ tịch Hiệp hội sâm Ngọc Linh Quảng Nam cho biết: “Kiểm định là yếu tố sống còn của một sản phẩm chế biến sâu trên thị trường. Sản phẩm muốn đi xa phải có vùng trồng rõ ràng, hàm lượng hoạt chất cụ thể, quy trình sản xuất đạt chuẩn. Nhưng doanh nghiệp nhỏ như chúng tôi đang phải tự lo toàn bộ từ A đến Z, trong khi chưa có hệ thống kiểm nghiệm địa phương nào hỗ trợ”.

Cần đầu tư đồng bộ công nghệ và pháp lý

Trong khi tiềm năng về vùng nguyên liệu, thổ nhưỡng, bản sắc văn hóa và sự hưởng ứng từ cộng đồng đã dần hội tụ đủ, thì điểm nghẽn lớn nhất khiến ngành dược liệu Quảng Nam chưa thể bứt phá lại nằm ở hệ sinh thái công nghệ và pháp lý.

Theo ông Trần Út - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, để hiện thực hóa đề án trở thành trung tâm dược liệu quốc gia, Quảng Nam cần nhanh chóng chuẩn hóa toàn bộ chuỗi sản xuất, từ khâu giống, mã số vùng trồng, quy trình sản xuất, truy xuất nguồn gốc đến thiết lập chỉ dẫn địa lý và cơ chế bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

“Hiện nay, Quảng Nam chưa có phòng thí nghiệm kiểm nghiệm dược liệu đạt chuẩn quốc gia, trong khi các doanh nghiệp phải gửi mẫu ra Hà Nội hoặc TP.Hồ Chí Minh để phân tích, khiến chi phí tăng cao, thời gian kéo dài, đôi khi làm lỡ cả cơ hội thị trường” - ông Út nói.

Thực tế cho thấy, việc thiếu các trung tâm kiểm nghiệm độc lập khiến doanh nghiệp địa phương phải tự xoay xở trong mọi khâu, từ nghiên cứu, sản xuất đến chứng minh chất lượng, trong khi các tổ chức chuyên môn có thể tham gia hỗ trợ.

Ông Lương Trọng Khoa - Giám đốc Công ty CP Sâm Việt Nam Vinapanax (TP.Hồ Chí Minh) nhận định: “Không một doanh nghiệp nhỏ nào đủ nguồn lực để xây từ phòng lab đến vùng nguyên liệu, rồi lại lo toàn bộ hệ thống pháp lý và thương mại.

Cần có các trung tâm giống chuẩn, trung tâm kiểm định độc lập và nhất là hạ tầng dịch vụ hỗ trợ chuyên sâu để doanh nghiệp có thể bắt tay vào sản xuất ngay từ một nền tảng đã được chuẩn hóa. Nếu không thì chỉ quanh quẩn bán trong nước với vài sản phẩm dân dụng, khó vươn ra thị trường lớn”.

Ông Hồ Quang Bửu - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, trong khuôn khổ Đề án trung tâm công nghiệp dược liệu quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Quảng Nam đang xúc tiến nhiều dự án thành phần, trong đó có việc hình thành các trung tâm nghiên cứu, đào tạo và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ ngành dược liệu.

“Tỉnh xác định, ngoài vốn đầu tư, điều kiện tiên quyết là phải thiết lập được hệ sinh thái công nghệ đồng bộ, gồm hệ thống dữ liệu số hóa về dược liệu bản địa, mạng lưới nghiên cứu - đào tạo - kiểm định, trung tâm chuyển giao công nghệ, các dịch vụ bảo hộ sở hữu trí tuệ, và nhất là cơ chế kết nối với thị trường quốc tế. Chỉ khi đó, sản phẩm từ Quảng Nam mới có thể tham gia chuỗi giá trị toàn cầu” - ông Bửu nhấn mạnh.