Khắc phục khó khăn, thực hiện hiệu quả chương trình mục tiêu quốc gia

Vốn cả 3 chương trình đều giải ngân thấp

Báo cáo tại cuộc họp, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Anh Tuấn cho biết, tổng nguồn vốn trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM), giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn Quảng Nam hơn 6.748 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách trung ương hơn 4.820 tỷ đồng và ngân sách tỉnh gần 1.926 tỷ đồng.

Đến nay, tỉnh đã phân bổ 6.005 tỷ đồng (ngân sách trung ương hơn 4.287 tỷ đồng, ngân sách tỉnh hơn 1.717 tỷ đồng). Trong đó, chương trình xây dựng NTM hơn 2.058 tỷ đồng; chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi 1.965 tỷ đồng; chương trình giảm nghèo bền vững hơn 1.981 tỷ đồng.

Riêng năm 2023, tổng các nguồn vốn hỗ trợ thực hiện của 3 chương trình mục tiêu quốc gia (gồm cả vốn năm 2022 kéo dài) hơn 3.290 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương 2.489 tỷ đồng, số còn lại từ ngân sách tỉnh.

Tính đến ngày 31/1/2024, Quảng Nam đã giải ngân được gần 1.906 tỷ đồng trong tổng kế hoạch vốn thực hiện 3 chương trình năm 2023, đạt tỷ lệ 58%. Trong đó, vốn đầu tư giải ngân hơn 1.322 tỷ đồng (đạt 67%) và vốn sự nghiệp giải ngân gần 583 tỷ đồng (đạt 44%).

Ông Trần Anh Tuấn thông tin thêm, tổng các nguồn vốn hỗ trợ thực hiện 3 chương trình ở Quảng Nam năm 2024 (gồm kế hoạch năm 2022 và 2023 kéo dài) hơn 3.589 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương gần 2.625 tỷ đồng và ngân sách tỉnh 964,5 tỷ đồng. Đến ngày 10/4/2024, toàn tỉnh đã giải ngân được 161,7 tỷ đồng trong tổng kế hoạch vốn năm 2024. ​

Nhiều khó khăn

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Anh Tuấn cho rằng, thời gian qua việc phân bổ vốn cho 3 chương trình còn chậm so với yêu cầu. Đến giữa năm 2022 trung ương mới phân bổ kế hoạch vốn năm 2022 và cộng với kế hoạch vốn năm 2023 nên áp lực giải quyết các thủ tục giao vốn, phân bổ vốn và thủ tục đầu tư, giải ngân vốn cho các địa phương là rất lớn. Cụ thể, tổng kế hoạch vốn đầu tư trong 2 năm 2022 - 2023 là 2.295 tỷ đồng với khoảng 1.684 công trình, dự án đầu tư công; chưa kể các nội dung, công việc và dự án thuộc nguồn sự nghiệp.

Đáng chú ý, nguồn lực ngân sách trung ương giảm nhưng mục tiêu trung ương chưa điều chỉnh giảm. Hầu hết xã chưa đạt chuẩn NTM giai đoạn 2014 - 2025 thuộc khu vực miền núi, vùng đặc biệt khó khăn. Ở các địa phương này, thu nhập bình quân đầu người khoảng 30 triệu đồng/năm, để đạt chuẩn NTM thì phải đạt 48 triệu đồng/năm nên rất khó; trong khi đó tỷ lệ hộ nghèo còn cao, bình quân mỗi xã khoảng 40%, nếu đạt chuẩn NTM thì hộ nghèo phải còn 13% (mỗi năm phải giảm bình quân 13,5%).

Vấn đề đáng quan tâm là, các xã miền núi cao thuộc vùng đặc biệt khó khăn, khi đạt chuẩn NTM thì từ xã khu vực III xuống khu vực I, sẽ mất hết chế độ an sinh xã hội (như bảo hiểm y tế, hỗ trợ gạo cho học sinh và chế độ cho cán bộ, công chức, viên chức, sinh viên...). Trong khi đó, điều kiện chung thì vẫn còn nhiều khó khăn, việc đạt chuẩn NTM mới ở mức tối thiểu theo quy định.

Nhiều ý kiến cho rằng, nguồn vốn hỗ trợ xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025 giảm gần 30% so với giai đoạn 2016 - 2020 nên chưa đảm bảo thực hiện các mục tiêu, nhất là mục tiêu của NTM nâng cao, kiểu mẫu. Đối với các huyện miền núi cao thì việc lồng ghép nguồn vốn từ chương trình giảm nghèo bền vững và chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn nhiều khó khăn do mỗi chương trình có mục tiêu, đối tượng, nội dung riêng.

Đến nay, đa số địa phương chưa bố trí hoặc bố trí rất thấp vốn đối ứng cho 3 chương trình thuộc thẩm quyền của các địa phương. Nguyên nhân một phần là do các địa phương tập trung phân bổ và giải ngân các nguồn vốn của trung ương và tỉnh đã phân bổ, việc bố trí thêm vốn đối ứng ngân sách các địa phương sẽ không giải ngân hết và gây áp lực thêm cho địa phương.

Giá nguyên vật liệu xây dựng tăng cao do nguồn cung cát khan hiếm và một số nguyên nhân về giá nhiên liệu tăng... làm ảnh hưởng rất lớn đến quá trình triển khai xây dựng tại các địa phương, dẫn đến chậm tiến độ thực hiện và giải ngân. Thị trường bất động sản chững lại nên việc khai thác quỹ đất để đối ứng, xử lý nợ đọng còn khó khăn...

Bí thư Tỉnh ủy Lương Nguyễn Minh Triết đánh giá cao nỗ lực của các cấp, ngành trong việc thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia những năm qua. Đồng thời cho rằng, sự vào cuộc của một số ngành chưa thực sự quyết liệt; tỷ lệ giải ngân vốn các chương trình đạt thấp; tình trạng tái nghèo và phát sinh hộ nghèo mới ở các địa phương, nhất là khu vực miền núi còn phổ biến; nhiều xã không duy trì đạt chuẩn NTM theo bộ tiêu chí giai đoạn 2021 - 2025…

Bí thư Tỉnh ủy Lương Nguyễn Minh Triết nhấn mạnh, việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với Quảng Nam. Vì vậy, thời gian tới các ngành, địa phương phải tập trung khắc phục khó khăn, quyết liệt triển khai hiệu quả các chương trình.

Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm toàn diện về việc thực hiện các chương trình trên địa bàn, nhất là những tiêu chí, chỉ tiêu đạt thấp; phải phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, linh hoạt trong công tác điều hành, không trông chờ.

Lãnh đạo các ngành địa phương, cán bộ chuyên trách NTM phải nghiên cứu kỹ tài liệu, văn bản của cấp trên để tránh tình trạng lúng túng trong triển khai. Người đứng đầu, lãnh đạo được giao nhiệm vụ cần chủ động phân công, điều phối nhân lực thuộc thẩm quyền để thực hiện các chương trình phù hợp, hiệu quả.

Trong công tác tuyên truyền, các địa phương phát huy vai trò của già làng, trưởng bản để nhân dân tích cực hưởng ứng, tham gia thực hiện các chương trình. Ngành chuyên môn tăng cường tập huấn, hướng dẫn những nội dung liên quan đến 3 chương trình cho cán bộ ở cơ sở.

Các cấp, ngành thường xuyên tổ chức giao ban, rà soát các phần việc đã làm và chưa làm để kịp thời nắm bắt, giải quyết những khó khăn và vướng mắc phát sinh để đẩy nhanh tiến độ, nhất là các vấn đề liên quan đến dân sinh như đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt…