Khoảng lặng của phố

Về đâu những đô thị?

Gần 3 năm trước (khoảng tháng 8/2022), Tam Kỳ từng một phen chộn rộn khi kế hoạch nới rộng tỉnh lỵ được Quảng Nam công bố, nhằm hướng đến việc phát triển thành phố này trở thành đô thị loại I thuộc tỉnh.

Dẫu cho một số tiêu chí đô thị của Tam Kỳ sẽ chênh vênh, thậm chí bị kéo lùi một khi mở rộng không gian nhưng đi cùng với đó là ăm ắp những hoài bão về việc “thay áo mới” để “thành phố ngã ba sông” theo kịp tiến trình phát triển các đô thị hiện đại.

Dù vấp phải nhiều khó khăn, đến cuối năm 2024, các nhiệm vụ về xây dựng và phát triển đô thị loại I trực thuộc tỉnh cho Tam Kỳ vẫn được duy trì. Nhưng khi có chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính vừa qua thì “giấc mơ” của Tam Kỳ xem như dang dở.

Thậm chí, tương lai đô thị Tam Kỳ còn khá mông lung bởi nếu bỏ cấp huyện và chia thành phố này thành các xã, phường nhỏ thì phân loại đô thị loại II cho TP.Tam Kỳ cũng sẽ không còn.

Tương tự với Hội An, đồ án điều chỉnh quy hoạch chung của thành phố này đã vượt qua hành trình rất dài để được phê duyệt (đầu tháng 3/2025) nhưng cũng đang đứng trước những hụt hẫng.

Với nhiều tính chất đặc trưng, hiếm có của một đô thị di sản, Hội An mới được cơ quan thẩm quyền hoạch định mục tiêu phấn đấu trở thành đô thị loại II theo tiêu chí đặc thù vào năm 2030.

Tuy nhiên, khi đồ án “chưa ráo mực” thì nhiều khả năng mục tiêu đó đã bị lỗi thời. Ông Nguyễn Văn Sơn - Chủ tịch UBND TP.Hội An cho hay: “Hội An sẽ không thể hướng đến mục tiêu đó nữa bởi sắp tới sẽ không còn cấp thành phố thuộc tỉnh để xây dựng đô thị loại II đặc thù. Nhiều mục tiêu, tính chất khác trong đồ án có thể sẽ phải điều chỉnh để phù hợp bối cảnh mới”.

Thị trấn trong hoài niệm?

Vài thập niên trước, thành phố còn là khái niệm xa xôi với một bộ phận lớn những đứa trẻ sinh ra ở làng. Trong mắt chúng, thị trấn chính là phố thị, là nơi chộn rộn giao thương. Ở đó cũng tập trung bao điều thích thú với bọn trẻ như công viên, chợ huyện, hiệu sách… Bọn trẻ thời ấy tíu tít mỗi lần được đèo lên thị trấn hay được dúi vào tay một món quà về từ thị trấn.

Một số thị trấn ở Quảng Nam từ lâu đã lắng đọng những vẻ đẹp riêng có, khắc sâu trong miền ký ức của bao thế hệ. Từ Vĩnh Điện (Điện Bàn) với sắc thái của một thị trấn “mang âm hưởng nghệ thuật” đến Tiên Kỳ (Tiên Phước) gắn định danh thị trấn bên dòng sông chảy ngược hay P’rao (Đông Giang) với tên gọi thân thương thị trấn “cây chò”…

Theo chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính được Bộ Nội vụ thông tin, dự kiến mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tới đây sẽ chỉ còn cấp tỉnh, thành phố và cấp cơ sở (xã, phường, đặc khu).

Như vậy rất có thể, mô hình thị trấn sẽ không còn hiện hữu mà tiến hành sáp nhập với các xã để trở thành một thực thể mới. Nhiều định danh thị trấn thân thương sẽ chuyển tiếp trong một hành trình mới.

Từ lõi phố của thị trấn, nhiều khát vọng đô thị hóa đã được vun đắp thành hiện thực. Và thị trấn cũng là vương lại bao hò hẹn dang dở chưa thành nếu một mai thị trấn chỉ còn trong tâm tưởng…

Cùng với TP.Tam Kỳ và TP.Hội An, một số khu vực khác trên địa bàn tỉnh đang ấp ủ giấc mơ “lên đời cho phố”. Đó là mục tiêu nâng cấp thị xã Điện Bàn lên thành phố loại III vào năm 2030; hình thành 2 thị xã Duy Xuyên và Thăng Bình vào năm 2030 cũng như một số đô thị mới như: Việt An (Hiệp Đức), Kiểm Lâm (Duy Xuyên)… Chưa kể các khu vực nông thôn cũng đang ngấp nghé vươn mình thành đô thị mới như Đại Hiệp (Đại Lộc), Tam Dân (Phú Ninh)… Nhiều khả năng, những mục tiêu đó sẽ phải gác lại để thích ứng với một kịch bản phát triển đô thị khác sau khi hình thành đơn vị hành chính mới.