Người Quảng và tinh thần hiếu học

Mới đó mà đã 50 năm. Ngày quê hương giải phóng (24/3/1975), chúng tôi còn ở tuổi đôi mươi. Bây giờ, trẻ nhất đã là U80. Nhìn lại, mừng cho lứa tuổi chúng tôi đã thoát khỏi cảnh bom rền đạn réo, mừng cho đất nước, cho quê nhà Quảng Nam ngày một hưng thịnh gấp trăm ngàn lần thời ông cha chúng tôi.

Nhìn lại tinh thần hiếu học

Đặc trưng nhất của người xứ Quảng, theo tôi là tinh thần hiếu học. Tinh thần này thậm chí trở thành văn hóa tâm linh của người dân xứ Quảng.

Khi viết Địa chí Đại Lộc, tôi tìm hiểu tục thờ Bà, vì Đại Lộc có Bà Phường Chào. Một lần, tôi được dự ngày hội lễ Bà Chiêm Sơn (huyện Duy Xuyên). Mấy phẩm vật cúng Bà toàn là những thứ đơn giản có tại địa phương, trong đó không thể thiếu con cua. Theo các bô lão, con cua có vỏ rất cứng, tiếng Hán gọi “vỏ” là “giáp”. Giáp đứng đầu bảng (Giáp, Ất, Bính…), nên cúng Bà con cua là cầu xin Bà phù hộ cho con cháu học hành, thi cử được đầu bảng (Giáp bảng).

Niềm tin ấy đã sản sinh những người con làm rạng danh quê nhà qua các thời kỳ, như Hoàng Diệu, Phạm Phú Thứ, Huỳnh Thúc Kháng, Phan Châu Trinh, Trần Quý Cáp, Phan Khôi, Hoàng Tụy, Lê Trí Viễn, Lê Đình Kỵ… ngay cả tướng cũng có học hàm, học vị, như Thượng tướng, PGS-TS Võ Tiến Trung. Bây giờ, lớp trẻ Quảng Nam có học hàm, học vị đang sống, làm việc trong và ngoài nước, nói phách một chút là “lấy làng đong không hết”.

Tròn 50 năm giải phóng, chúng ta bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Tôi tin con dân Quảng Nam không bỏ qua thời cơ thuận lợi này, bởi tinh thần hiếu học thúc đẩy mọi người, nhất là khi Việt Nam xác định phát triển đột phá khoa học và công nghệ.

Thu hút người tài

Tại thảo luận tổ ở Quốc hội, sáng 15/2/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, việc thu hút người tài ở các lĩnh vực khoa học công nghệ không chỉ dừng ở việc đưa nhân lực ngoài khu vực nhà nước vào khu vực công mà còn cần khuyến khích doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào khoa học công nghệ.

Cùng với đó, chính sách hấp dẫn về thuế, phí, lệ phí, thị thực, nhà ở, đất đai và hợp đồng lao động cũng được thiết kế để thu hút chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài đến Việt Nam, trong đó sẽ có người con xứ Quảng.

Sinh thời, Bác Hồ viết: “Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà không chịu khó học thì lạc hậu, mà lạc hậu thì bị đào thải, tự mình đào thải mình” (Hồ Chí Minh Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia). Chúng ta đang tiến hành sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế, cho thấy thời đại kỹ thuật số đã len lỏi trong đời sống.

Điều này, nhắc nhở chúng ta cái thời “sáng vác ô đi, tối vác về” đã qua. Ai muốn “tự mình đào thải mình”? Với cốt cách người xứ Quảng, tôi nghĩ không ai muốn.

Mấy năm gần đây, Quảng Nam đã có những chính sách cởi mở cho phong trào khởi nghiệp và đã trở thành “vùng đất mở cho khởi nghiệp sáng tạo”. Ông cha ta thường nói “nhất cận, nhì viễn”, nên tôi tin sẽ có nhiều người trở về “làm giàu trên mảnh đất quê nhà”, nhất là trong thời đại kỹ thuật số này.

Trong bài viết “Học tập suốt đời” (ngày 2/3/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Cách mạng 4.0 đang diễn ra với quy mô và tốc độ chưa từng có, sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tri thức, chuyển đổi số, kinh tế số, xã hội số khiến một phần nội dung giảng dạy tại nhà trường hôm nay có thể thành lạc hậu, lỗi thời sau vài năm; hơn thế, những điều phổ biến hiện nay thì 10 năm trước còn chưa xuất hiện và có 65% những công việc hiện nay sẽ bị thay thế bởi công nghệ trong những năm tới”.

Ông viết: “Chỉ khi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, nhà nhà, người người thực hiện hiệu quả học tập suốt đời, xây dựng được đội ngũ cán bộ dám làm, dám nói, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh, chúng ta mới vững vàng tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh dưới sự lãnh đạo của Đảng”.

Với tinh thần hiếu học trở thành cốt cách người xứ Quảng, văn hóa xứ Quảng, sẽ có nhiều người con Quảng Nam suy nghĩ theo cách nghĩ của thời số, làm việc theo cách làm việc thời số, thậm chí ăn uống cũng theo nhịp điệu thời số… Được vậy mới giúp đất nước “bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu” như mong ước của Bác Hồ và cũng là khát vọng của dân tộc, làm rạng danh quê nhà như lớp ông cha.