Zalo Báo Quảng NamGửi bình luận
Có những cánh rừng lặng lẽ không còn dấu vết, có những loài vật, rồi chúng ta chỉ được nghe kể lại. Tạo hóa, hay do sự tàn phá của con người, đã khiến những sự tồn tại ấy biến mất? Chẳng ai dám nghĩ một ngày nào đó tới Tây Nguyên đại ngàn mà lại vắng bóng những chú voi. Tây Nguyên, liệu có còn là Tây Nguyên nữa không?
Dùng nhiếp ảnh để tiếp cận các chú voi
Nhắc tới Tây Nguyên là nhớ tới vua voi Y Thu K’Nul với huyền thoại 500 con voi rừng đã được thuần hóa, trong đó có loài voi trắng quý hiếm…
Thế nhưng, đó chỉ là thời hoàng kim của dĩ vãng, thời mà voi rừng hàng đàn thì mới có thể sinh ra một “ông vua voi” chinh phục được tận 500 con voi như Y Thu K’Nui.
Giờ đây, Tây Nguyên đang đối mặt với sự hiếm hoi của loài voi. Theo nghiên cứu của Tổ chức Con người và thiên nhiên (PanNature), số lượng voi Việt Nam nói chung và voi Tây Nguyên đã suy giảm nhanh chóng theo từng năm.
Nếu như năm 1990, số voi hoang dã của Việt Nam còn khoảng 1.500-2.000 cá thể thì hiện nay, buồn thay, chỉ còn khoảng 124-148 cá thể voi hoang dã trên 8 tỉnh gồm Sơn La, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, Đắk Lắk, Đắk Nông, Đồng Nai và Bình Phước.
“Voi” là con đường được vẽ ra giữa màu xanh đại ngàn đã một thời từng là cõi mênh mông và trù phú, từ mùa mưa sang mùa khô, lá khộp rơi, màu cát bụi nhuộm thắm con đường.
Tự bạch của Trần Thái Khương
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng voi hoang dã bị giảm số lượng là do môi trường sống bị thu hẹp, chia cắt; voi thiếu thức ăn, bị dịch bệnh, cộng với nạn săn bắn của con người để lấy ngà, lông đuôi, da…
Thậm chí, ngay cả những con voi nhà hiếm hoi cũng bị tìm cách “săn” ngay cả khi nó đã chết. Riêng Tây Nguyên, hiện tại chỉ còn khoảng hơn 30 con voi nhà.
Trong ký ức của người Tây Nguyên, voi được coi là một loài quan trọng. Chúng có tên, có tuổi, nhận làm thành viên trong gia đình và chính thức trở thành một thành phần của buôn làng.
Một trong những nhiếp ảnh gia quan tâm tới số phận của những chú voi Tây Nguyên là Thái Khương. Anh đã có một cuộc triển lãm ảnh tư liệu, vừa mang tính phóng sự, vừa lưu lại những thước phim về số phận những chú voi ở Tây Nguyên. Những tâm tư của Khương về “Voi” như một dấu chân lặng lẽ nhỏ nhoi giữa khả năng tồn tại đang đáng báo động của loài vật to lớn này.
Nhiếp ảnh gia Trần Thái Khương cho biết: “Tôi bị thu hút bởi loài sinh vật to lớn này nên luôn tìm hiếu về chúng. Tôi muốn nhìn voi, như - chính - nó - là, mà không phải bị những câu chuyện và truyền thuyết do con người vẽ nên bao bọc chúng”.
Hành trình tìm tới loài voi của Khương bắt đầu từ một lần anh vô tình chứng kiến cảnh người ta đang xử lý cái xác của một con voi chết già.
Có lẽ Thái Khương bị sốc khi nhìn cảnh họ tách xương và da ra khỏi thịt để phục dựng tiêu bản voi (tiêu bản này sẽ được sử dụng trong bảo tàng sinh học để phục vụ cho mục đích nghiên cứu và tham quan).
Anh đã tự đặt ra nhiều câu hỏi và quyết đi tìm câu trả lời. Vốn là một nhiếp ảnh gia, anh sử dụng máy ảnh để giải quyết những khúc mắc, ghi lại những gì anh tìm hiểu và tìm thấy.
“Có lẽ, nhiếp ảnh là một công cụ cho phép tôi được tiếp cận những con voi còn lại ở Việt Nam, cung cấp một cái nhìn chân thật về loài vật khá đặc biệt này. Tôi bắt đầu tiếp cận với nhiều miền đất có voi hiện hữu ở Việt Nam mà nhiều nhất vẫn là ở Đắk Lắk” - Trần Thái Khương nói.
Hành trình đi tìm voi
Hành trình đi tìm sự thật những chú voi đang sống như thế nào ở Tây Nguyên? Nhiếp ảnh gia Trần Thái Khương chia sẻ: “Jun là con voi tôi gặp từ năm 2015, lúc ấy nó mới 4 tuổi. Jun là voi hoang dã, bị mắc bẫy và được Trung tâm bảo tồn voi Đắk Lắk cứu rồi đem về chăm sóc.
Tình trạng Jun lúc đó rất tệ, nó bị mất một phần bàn chân trước và vòi thì bị thủng một lỗ. Jun được các bác sĩ và anh em trong Trung tâm quan tâm, chăm sóc rất tốt, nhưng vết thương nặng khiến nó phải sống chung với việc điều trị kéo dài tới bây giờ.
Tôi nghĩ Jun nhớ mình nên mỗi lần gặp nhau, Jun đều có hành động như chào, đưa vòi quyến luyến… Điều đó làm tôi ấn tượng và rất yêu mến chú voi con Jun”.
Và anh đã có những cuộc gặp gỡ thú vị, bổ ích với nhiều người, nhất là anh em trong Trung tâm Bảo tồn voi, Animal Asia, cùng nhiều chủ nài voi ở Đắk Lắk. Những chia sẻ về voi và tình cảm của họ dành cho voi mang đến nhiều cảm xúc cho Khương.
Chụp ảnh voi khiến anh tìm hiểu nhiều kiến thức về việc duy trì nòi giống của đàn voi. Khương kể, trung tâm Bảo tồn Voi Đắk Lắk cùng các chuyên gia nước ngoài đã quan tâm hỗ trợ chăm sóc đặc biệt, xét nghiệm hóc môn sinh sản, xác định thời điểm rụng trứng của một số voi cái ở Buôn Đôn với hy vọng tạo điều kiện cho voi cái được giao phối và sinh sản.
Thêm vào đó, phục hồi môi trường sống, chấm dứt việc sử dụng voi cho mục đích du lịch và những mục đích khác, theo dõi sức khỏe định kỳ để nắm được tình trạng của từng con voi trong độ tuổi sinh sản được đặt ra. Đây là điều kiện để voi có thể quay lại bản năng của mình như trong môi trường tự nhiên sẽ giúp phát triển số lượng và chất lượng đàn voi nhà.
Những nguyên nhân chính gây ra sự giảm số lượng nghiêm trọng của loài voi ở Việt Nam chính là do sự mất mát và phân mảnh môi trường sống, cùng với sự săn bắt và lạm dụng sức lao động. Tổ chức WWF đã ước tính voi hoang dã ở Việt Nam sẽ tuyệt chủng trong vài năm tới và sẽ không còn voi nhà vào năm 2045.
Trần Thái Khương đã quyết định chụp bằng máy phim khổ lớn để có thể tối ưu tương quan không gian giữa các yếu tố trong khung hình và có thể in ấn tốt.
Anh sử dụng lens tiêu cự trung bình tiếp cận voi ở mức gần nhất có thể. Khi chụp, anh cố gắng đưa voi vào giữa khung hình, bố cục chân phương, chân thực nhất, tránh làm phiền hoặc tác động tới voi. Sự tự nhiên và đơn giản, mộc mạc, đúng sự thực nhất là điều mà anh hướng tới.
Bộ ảnh “Voi” của Trần Thái Khương - đề tài anh theo đuổi dài lâu như một nét chấm phá có giá trị với văn hóa dân tộc. Với anh, “Voi” là ghi chép bằng hình ảnh về những chú voi cuối cùng ở Việt Nam, những chú voi đang độ sinh trưởng và câu chuyện về chính chúng.
“Voi là những chuyến kiếm tìm, là những chờ đợi, là cơ duyên và hy vọng, là niềm vui giữa rừng già, là nỗi buồn nơi phố thị, là câu hỏi về tương lai - tương lai cho voi và cho con người. “Voi” là một hành trình rời rạc trong nhiều năm nhằm cố gắng tìm hiểu về loài sinh vật mang cái tên này, là chuyến du hành chẳng hề được báo trước, không có điểm khởi đầu và hiện tại chưa kết thúc với Trần Thái Khương” - anh nói.
Từ nỗi buồn trước nguy cơ tuyệt chủng của loài voi Tây Nguyên, Trần Thái Khương nói anh sẽ luôn theo đuổi đề tài dài hơi này, cũng như có thêm nhiều góc nhìn khác. Từ những bức ảnh, công chúng được hiểu thêm và lan tỏa những giá trị tích cực, để biết đâu lại thêm nhiều hoạt động mới, duy trì bảo tồn sự sống còn lại của loài voi ở Việt Nam.