Sức đề kháng - từ truyền thuyết đến khoa học

Sức đề kháng là gì?

Muốn tăng sức đề kháng thì cơ bản mình phải hiểu sức đề kháng là gì? Ngay bước đầu này hầu như rất nhiều người đã bỏ qua mà chỉ nghe có sản phẩm gì tăng sức đề kháng là mua xài thôi.

Sức đề kháng là tên gọi phổ thông của hệ thống miễn dịch (thuật ngữ y khoa). Hệ thống miễn dịch được định nghĩa là một mạng lưới nhiều mặt và phức tạp bao gồm các cơ quan, mô, tế bào, protein và hóa chất chuyên biệt, đã phát triển để bảo vệ vật chủ khỏi một loạt mầm bệnh, chẳng hạn như vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng hoặc như tế bào ung thư.

Nghe qua cũng đủ thấy khá phức tạp rồi. Vậy có thể kết luận sơ bộ là một sản phẩm được quảng bá chứa chất gì đó thì làm sao có thể tăng cường hệ thống miễn dịch vốn dĩ rất phức tạp?

Hệ thống miễn dịch được phân làm 2 loại: bẩm sinh và mắc phải. Luận về sức đề kháng tự nhiên của một ai đó, chúng ta nhắc đến miễn dịch bẩm sinh. Sự miễn dịch bẩm sinh (tự nhiên) bao gồm các thành phần: tế bào thực bào; tế bào diệt tự nhiên và bạch cầu đa nhân - giải phóng các chất trung gian gây viêm.

Như vậy, để tăng cường sức đề kháng (miễn dịch bẩm sinh) thì chúng ta phải làm sao cho 3 tế bào trên tăng cường về số lượng và chất lượng.

Cách tăng cường miễn dịch bẩm sinh

Sự thật là, cố gắng tăng cường các tế bào của hệ thống miễn dịch đặc biệt rất phức tạp. Có rất nhiều loại tế bào khác nhau trong hệ thống miễn dịch phản ứng với các loại vi khuẩn và vi rút khác nhau theo nhiều cách. Vậy, nên tăng cường những loại tế bào nào, số lượng bao nhiêu?

Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa biết câu trả lời. Điều được biết duy nhất là cơ thể liên tục tạo ra các tế bào miễn dịch. Tuy vậy, không có nghĩa là chúng ta không thể tăng cường hệ miễn dịch.

Miễn dịch là hệ thống nằm bên trong cơ thể và có liên quan mật thiết đến các hệ thống sự sống khác. Vậy nên khuyến cáo y tế hàng đầu từ Đại học Y khoa Hardvard để tăng cường hệ miễn dịch chính là lối sống lành mạnh. Đó là: không hút thuốc; ăn nhiều trái cây và rau quả; luyện tập thể dục đều đặn; duy trì cân nặng hợp lý; ngủ đủ giấc; thường xuyên rửa tay và ăn chín uống sôi; cố gắng giảm thiểu stress.

Truyền thuyết về vitamin C

Còn truyền thuyết về vitamin C - tăng cường sức đề kháng - điều được người già đến trẻ truyền miệng nhau? Con bị cảm lạnh mẹ ra quầy thuốc mua vitamin C sủi về cho con uống, mẹ nào chịu tìm hiểu hơn xíu thì mua cam vắt cho con uống.

“Truyền thuyết” này xuất phát từ một nghiên cứu của Tiến sĩ Linus Pauling, người từng đoạt giải Nobel Hóa học (lưu ý là Nobel Hóa và không liên quan đến Y học). Ông phát biểu rằng sử dụng liều lượng lớn vitamin C có thể ngăn ngừa các bệnh cảm cúm thông thường và thậm chí là ung thư.

Tuy nhiên, sau này hàng loạt nghiên cứu khác từ trường Đại học Y Harvard, dữ liệu cho thấy rằng vitamin C chỉ có lợi một chút khi bị cảm lạnh thông thường. Vitamin C được biết đến rõ ràng hơn như một chất chống oxy hóa mạnh trong cơ thể và góp vai trò nhất định trong hệ miễn dịch. Vitamin phải lấy trực tiếp từ thức ăn.

Tuy vậy, uống đơn độc vitamin C không có tác dụng ngăn ngừa vi rút Covid-19, cảm cúm, hay tăng sức đề kháng. Và vitamin C tốt nhất được lấy từ trái cây rau quả tươi (cam, táo, bưởi..) thay vì uống viên vitamin C.

Nếu mong muốn được tăng cường miễn dịch chính đáng, thì không phải là vitamin C mà chính vitamin D được chứng minh ở nhiều nghiên cứu hơn về việc tác động lên chất lượng của các tế bào trong hệ miễn dịch bẩm sinh.

Một nghiên cứu được đăng lên tạp chí BMJ vào năm 2017 (Hiệp hội Y khoa Anh quốc) cho kết quả bổ sung vitamin D có khả năng bảo vệ chống lại nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính. Và thêm nhiều nghiên cứu khác cho kết quả vitamin D đóng vai trò trung tâm trong việc tăng cường hệ miễn dịch trước các tác nhân vi khuẩn, vi rút.

Thế nhưng, trước khi bổ sung vitamin D, nên đi xét nghiệm máu kiểm tra liều lượng hiện tại có thiếu hụt, vì bổ sung tới tấp dư thừa cũng để lại những hệ quả không tốt. Và bổ sung vitamin D tốt nhất bằng cách phơi nắng và dinh dưỡng.

Chúng ta không thể tăng cường hệ miễn dịch trong một thời gian ngắn dù có bổ sung bất kỳ sản phẩm thần thánh nào. Cần một quá trình dài với lối sống lành mạnh thì mới có hệ miễn dịch tốt. Hãy cân nhắc thật kỹ về các lời giới thiệu từ bạn bè, người thân hoặc một đoạn clip quảng cáo rằng sử dụng sản phẩm A nào đó bạn có thể tăng cường sức đề kháng.