Thuận thiên và chuyển đổi xanh trong nông nghiệp

Xứ Việt ta chậm chân hơn nhiều nước về chuyển đổi xanh, thấy rõ là từ đồng ruộng. Thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học đã trút xuống vô tội vạ qua nhiều năm tháng trên đồng lúa, khiến rơm rạ mùa màng trở nên đặc quánh chất độc hại. Ếch nhái, cá, ốc… ngày xưa lốc nhốc, nay vắng bóng dần. Nông dân lạm dụng thuốc diệt rầy sâu bọ nên cũng đồng thời tiêu diệt luôn những thiên địch có lợi cho cây trồng.

Người Nhật có lẽ là nơi sớm nhận biết thuận tự nhiên trong sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt ảnh hưởng từ tư tưởng của Masanobu Fukuoka mà họ đã ứng dụng bốn nguyên tắc của nông nghiệp tự nhiên: không cày xới đất, không dùng phân hóa học, không làm cỏ bằng việc dùng thuốc diệt cỏ và không phụ thuộc vào hóa chất.

“Với kiểu làm nông không sử dụng đến máy móc, không chuẩn bị sẵn phân bón và không hóa chất này, sản lượng mà ta có thể thu hoạch được bằng hoặc cao hơn so với sản lượng của những nông trại trung bình ở Nhật Bản”, đó là đúc kết trong cuốn sách nổi tiếng - “Cuộc cách mạng một cọng rơm” của Masanobu Fukuoka - ấn hành ở Nhật từ 1975 và đã dịch ra 20 thứ tiếng trên thế giới.

Quảng Nam những năm qua cũng bắt đầu đã có các mô hình nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sinh thái triển khai hiệu quả. Xuất hiện ở Duy Xuyên, Đại Lộc, Núi Thành có cánh đồng trồng lúa thơm, lúa can, nếp bầu… phục hồi các loại giống truyền thống và canh tác thuận tự nhiên, không dùng thuốc rầy và phân bón hóa học. Điển hình bài học nông nghiệp xanh, gần gũi với sự trải nghiệm về cách thức trồng trọt trong sự tương tác hài hòa với môi trường tự nhiên, có thể kể như mô hình ở Hội An.

Từ năm 2016, Hội An đã có định hướng phát triển nông nghiệp sạch, gồm cả trồng lúa lẫn hoa màu. Các địa phương trọng điểm triển khai gồm Cẩm Thanh, Cẩm Kim, Cẩm Hà, Cẩm Châu. Một hai vụ đầu, các chi phí kỹ thuật phục vụ canh tác được chính quyền TP.Hội An và các bên liên quan hỗ trợ theo định mức.

Nay thì đã có nhiều hộ dân tham gia mô hình này, làm nên những cánh đồng xanh đa hiệu quả khi kết hợp du lịch, kiểu tổ chức “bữa tiệc ngàn đô” giữa đồng hay show diễn về rơm rạ phục vụ khách du lịch tham quan. Nếu tính riêng về thu nhập từ lúa sạch, sản xuất hữu cơ theo hướng nông nghiệp sinh thái, thì hiệu quả cũng cao hơn các cánh đồng trồng lúa nơi khác, lại được bao tiêu sản phẩm.

Như đại diện VITA Farmer Market, TP.Đà Nẵng (đơn vị hợp tác bao tiêu lúa hữu cơ Cẩm Kim) cho biết họ nhận bao tiêu đầu ra cho một vùng trồng lúa hữu cơ ở khu vực Quảng Nam - Đà Nẵng. Rõ ràng, lúa hữu cơ ở đâu cũng chất lượng như nhau nhưng nếu trồng ở Hội An thì sẽ giúp marketing thuận lợi hơn.

Điều thú vị không chỉ ở mục tiêu kinh tế, mà nay trở lại thăm các cánh đồng trồng lúa hữu cơ ở Cẩm Kim, Cẩm Thanh thấy cảnh ong đàn, thiên địch được tái sinh, con rươi gốc rạ đã trở lại và phong cảnh, không khí thêm phần trong lành. Cái lợi này làm cho ngoại ô phố cổ thêm hấp dẫn cho khách thập phương, trong đó có nhiều ông Tây bà đầm thích đạp xe rong ruổi qua đồng lúa buổi bình minh hay lúc chiều tà.

Trở lại tục tết diệt sâu bọ, dịp Đoan Ngọ - mùng Năm, nên nhớ lại bài học thuận thiên và cảm ơn mẹ thiên nhiên đã dung dưỡng đời ta trong sự hài hòa, tinh khiết. Đừng diệt sâu bọ có hại bằng hóa chất trừ sâu, thuốc diệt cỏ, để rồi tàn diệt luôn hệ sinh thái, ô nhiễm đất đai, không khí, khiến người ta không thở nổi giữa rơm rạ mùa màng.