Tìm lối ra cho hồ chứa nước Lộc Đại

Dừng thi công, dang dở dự án

Công trình dự án hồ chứa nước Lộc Đại (xã Quế Hiệp) nằm bên vệ đường quốc phòng chạy dọc từ khu vực Quế Xuân lên đến tận Quế Long chỉ còn lại những lán trại tạm bợ, thiết bị, vật tư hoen gỉ, không người quản lý.

Ông Trần Duy Phúc - Phó Giám đốc Ban Quản lý (BQL) dự án đầu tư xây dựng tỉnh nói, bồi thường, giải phóng mặt bằng (BT-GPMB) gần như đứng bánh. Nhà thầu chỉ mới thi công xong tràn xả lũ, cầu qua kênh, cấp điện...

Tuyến kênh chính dở dang, chờ BT-GPMB. Không có nguồn đất đắp nên đập chính chưa thể thi công. Các nhà thầu đã rút hết hơn 2 năm. Nếu bồi thường xong sẽ làm kênh dẫn. Còn phần thân đập có đất sẽ thi công trở lại.

Dự án hồ chứa nước Lộc Đại thuộc Chương trình mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh, giai đoạn 2016 - 2020 đầy trắc trở. Ngày 12/7/2018 dự án đã được phê duyệt với quy mô diện tích lưu vực 5,6km, dung tích hữu ích 4,2 triệu mét khối.

Chiều dài đỉnh đập đất 672,33m, chiều rộng 6-10m và chiều cao đập lớn nhất 33,35m. Hệ thống kênh chính dài 5,36km với công trình trên kênh gồm 3 cống qua đường, 3 cầu máng, 23 cống tới, 11 cống tiêu và các công trình phụ trợ như nhà quản lý, đường quản lý vận hành, hệ thống điện chiếu sáng và trạm biến áp.

Tổng mức đầu tư của dự án hơn 291,3 tỷ đồng (ngân sách trung ương từ chương trình gần 160,6 tỷ đồng và vốn đối ứng từ ngân sách tỉnh 130,7 tỷ đồng), bao gồm: Chi phí xây dựng gần 199 tỷ đồng, chi phí BT-GPMB 41,2 tỷ đồng. Thời gian thực hiện dự án từ 2018 - 2020. UBND tỉnh đã chấp nhận cho điều chỉnh thời gian thực hiện từ 2018 - 2025.

Ngày 2/8/2019 (sau gần 4 tháng thiết kế, bản vẽ thi công và dự toán công trình được duyệt) BQL dự án đầu tư xây dựng đã ký hợp đồng thi công xây dựng với Liên danh Phú Hòa - Thủy lợi I. Tiến độ thực hiện 509 ngày.

Công trình thi công từ ngày 15/11/2019 và đã tạm dừng thi công từ cuối năm 2022 để lại công trình dở dang, không thể xử lý BT-GPMB và không tìm đâu ra đất để đắp đập (khoảng gần 700.000m3). Tổng giá trị khối lượng xây lắp khoảng gần 59/186 tỷ đồng (giá trị hợp đồng 199,1 tỷ đồng (chi phí xây dựng 186 tỷ đồng và dự phòng 13,1 tỷ đồng), đạt tỷ lệ 31,6%.

Theo báo cáo ngày 16/4/2025 của BQL dự án đầu tư xây dựng tỉnh, huyện Quế Sơn chịu trách nhiệm làm chủ đầu tư tiểu dự án BT-GPMB với tổng diện tích đất thu hồi để thực hiện dự án là 66,91ha với khoảng 1.300 ngôi mộ. Tuy nhiên, đến cuối tháng 8/2022, Quế Sơn mới cơ bản hoàn thành BT-GPMB. Còn lại 8,53ha trong phạm vi lòng hồ và kênh tưới chưa GPMB vì nguồn kinh phí không đủ chi trả.

Vướng mắc khó có thể giải quyết là chuyện đất đắp. Theo hồ sơ dự án được duyệt, nguồn nguyên liệu đất đắp phục vụ thi công xây dựng hồ Lộc Đại được sử dụng tại 3 mỏ: Cấm Làng, Ông Nông và Đá Táo (Quế Hiệp, Quế Sơn). Tổng các mỏ 593.000m³. Tuy nhiên, khi lập các thủ tục để xin cấp phép khai thác mỏ (2018), chủ đầu tư và địa phương sau nhiều lần vận động, vẫn không thuyết phục được người dân với nhiều lý do khác nhau.

Ông Trần Duy Phúc - Phó Giám đốc BQL dự án đầu tư xây dựng tỉnh nói, mỏ Cấm Làng (Quế Hiệp) liên quan và ảnh hưởng đến tâm linh của làng. Địa phương đã đề nghị đưa mỏ này ra khỏi quy hoạch khai thác khoáng sản.

Còn mỏ đồi Đá Táo và đồi Ông Nông (Quế Thuận) chôn cất quá nhiều mồ mả. Hai mỏ được chọn là Nổng Trọc (Quế Hiệp) và Hố Thác (Quế Long) thay thế, nhưng thủ tục quá khó, kéo dài thời gian, nên đến giờ vẫn chưa có đất đắp để tiếp tục thi công.

Tìm lối đi

Không ít cuộc khảo sát, khá nhiều cuộc họp đã mở, nhưng vẫn không thể tìm được phương án nào khả thi để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án kéo dài nhiều năm, chưa thể có ngày hoàn thành.

UBND tỉnh đã quyết định cho chủ đầu tư dùng nguồn dự phòng của dự án hồ chứa nước Lộc Đại bổ sung phần chi phí BT-GPMB tăng thêm theo thực tế dự án (9,5 tỷ đồng).

Tuy nhiên, không thể tiến hành nhanh các thủ tục liên quan đến việc cấp phép khai thác nguồn đất đắp cho dự án và việc chuyển đổi đất rừng phòng hộ sang đất xây dựng công trình.

Ngày 20/3/2025, Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Dũng đã yêu cầu thanh tra toàn diện việc chấp hành các quy định pháp luật về đất đai, môi trường, đầu tư xây dựng hồ chứa này.

Làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan, báo cáo kết quả về UBND tỉnh chỉ đạo xử lý. Yêu cầu UBND huyện Quế Sơn GPMB phần còn lại của dự án để sớm bàn giao cho chủ đầu tư thực hiện dự án.

Báo cáo ngày 15/4/2025 của BQL dự án đầu tư xây dựng và phát triển quỹ đất Quế Sơn do Phó Giám đốc Võ Thị Mỹ Yến ký cho biết, địa phương đã bàn giao cho chủ đầu tư thực hiện dự án 58,39/66,91ha.

Còn 8,52ha trong phạm vi lòng hồ và kênh tưới chưa thực hiện BT-GPMB thì đã có 6ha đủ điều kiện bồi thường, đã hoàn thành việc xây dựng giá cụ thể. Niêm yết công khai phương án BT, hỗ trợ trong tháng 4/2025, trình thẩm định, phê duyệt trong tháng 5/2025. Còn 2,52ha sẽ giải quyết, cam kết hoàn thành trong tháng 6/2025.

Trong văn bản ngày 16/4/2025, chủ đầu tư đã đề nghị UBND tỉnh thống nhất chủ trương cho phép bổ sung công tác khảo sát, đánh giá chỉ tiêu cơ lý, trữ lượng, điều chỉnh dự án, thay thế 3 mỏ vật liệu (mỏ Cấm Làng, Đá Táo, Ông Nông) đã được duyệt bằng 2 mỏ vật liệu là Nổng Trọc (Quế Hiệp) và mỏ Hố Thác (Quế Long).

Ngoài ra, chủ đầu tư còn đề nghị UBND tỉnh thống nhất điều chỉnh chủ trương đầu tư để điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn; trong đó bổ sung 36,529 tỷ đồng từ nguồn ngân sách tỉnh để thay thế nguồn vốn trung ương đã bị thu hồi. Điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư với số tiền khoảng 30,837 tỷ đồng để bổ sung chi phí cho công tác giải phóng mặt bằng 2 mỏ đất, chi phí tư vấn và chi phí khác của dự án...

Cũng theo ông Trần Duy Phúc, Quế Sơn đang xử lý GPMB. Chủ đầu tư, nhà thầu đang tiến hành xin thủ tục cấp phép khai thác 2 mỏ đất. Sở Nông nghiệp và Môi trường đang thụ lý hồ sơ mỏ Nổng Trọc (Quế Hiệp).

Hai mỏ này đủ trữ lượng để phục vụ đất đắp cho công trình hồ Lộc Đại. Một số chủ trương cần xin ý kiến UBND tỉnh thì chủ đầu tư đã có văn bản xin chủ trương thống nhất và đang chờ UBND tỉnh chuẩn y. Đồng thời xin điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn trong tổng mức đầu tư và gia hạn thời gian thực hiện dự án đến năm 2026. Dự kiến, dự án sẽ hoàn thành vào quý IV/2026.

Tiến trình hồ chứa nước Lộc Đại đã có lối mở. Người dân xã Quế Hiệp, Quế Thuận đang canh tác trên 500ha đất hy vọng sẽ sớm thấy ngày ruộng đồng được chủ động nước tưới. Qua đó không chỉ góp phần cải thiện sinh kế, giảm nghèo, dự án sẽ còn cắt được lũ, giảm ngập lụt hạ du, tạo điều kiện giao thông thuận lợi nội vùng.