Trở về chiến trường xưa

Đoàn cựu chiến binh gần 200 người (Tiểu đoàn 70, 72, 74, 11 của Tỉnh đội Quảng Nam thời chống Mỹ) đều quê ở miền Bắc, bây giờ sinh sống trên khắp mọi miền đất nước đã hẹn nhau hội ngộ tại thành phố Tam Kỳ đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng tỉnh Quảng Nam (24/3). Từ đây họ hành quân về chiến trường xưa, nơi họ đã chiến đấu, hy sinh trọn tuổi xuân thì.

Ngày 22/3/2025, những chuyến xe mang dòng chữ “Đoàn cựu chiến binh đất Bắc trở về chiến trường xưa” đã rời thành phố Tam Kỳ tiến thắng về vùng Tây Quảng Nam. Vùng Sơn Cẩm Hà, nay thuộc huyện Tiên Phước là khu căn cứ, nơi đóng chân của các đơn vị bộ đội chủ lực của tỉnh như các Tiểu đoàn 70, 72, 74, 11. Rừng núi và nhân dân nơi đây đã che chở, nuôi giấu bộ đội trong suốt thời kỳ chống Mỹ. Từ đây, các đơn vị bộ đội đã tổ chức nhiều trận đánh lớn nhỏ vào những vùng bị địch chiếm để mở rộng vùng giải phóng. Những cũng nơi đây, bộ đội phải đối mặt với thiên tai khắc nghiệt và quân thù thường xuyên tăng quân càn quét.

Đặt chân đến Tiên Phước, những cựu chiến binh đất Bắc tìm lại những người dân năm xưa, nhất là các “má” đã cưu mang họ. Nhưng các “má” giờ đã thành người thiên cổ, chỉ còn con cháu của các má và những đồng đội ở lại vẫn chào đón họ như những người anh em ruột thịt. Đây cũng chính một trong những điều thiêng liêng níu chân các cựu chiến binh đất Bắc trở về dù có qua đi bao nhiêu năm nữa.

Trở về chiến trường xưa lần này cũng như bao lần, họ luôn dừng chân trước những nơi đồng đội đã hy sinh. Về Hiệp Đức, bên bờ sông Tranh, mùa xuân về nước chảy hiền hòa, nhưng ngày đó, một ngày cuối tháng 12/1973, nước sông chảy cuồn cuộn, 4 đồng chí của Tiểu đoàn 74 làm nhiệm vụ cõng gạo về cho đơn vị đã hy sinh khi qua sông.

Ông Nguyễn Đình Cư là chiến sĩ của Tiểu đoàn 74 thời chống Mỹ kể lại: “Chúng tôi phải đi bộ từ căn cứ đến Phước Sơn để cõng gạo về cho đơn vị. Cả đi và về là 6 ngày, rất mệt. Đường đi phải qua đò sông Tranh. Hôm đó, nhiều chuyến đò đã qua sông an toàn giữa mùa mưa lũ. Nhưng chuyến cuối cùng thì nước cuộn lên quá mạnh, thuyền lật nhào, tôi và 2 đồng chí nữa may mắn bám được vào mỏm đá thoát chết, nhưng 4 đồng chí của chúng tôi đã vĩnh viễn mằm lại nơi này mặc dù chúng tôi đã ở lại ba ngày sau đó nhưng vẫn không thể tìm được xác các anh”.

Đứng lặng trước dòng sông Tranh nước trong vắt, những người còn sống vẫn đau đáu dõi mắt xuống đáy sông như tìm kiếm hình hài đồng đội đã hóa vào sỏi đá. Ngay phía bên trên đoạn sông đó, một cây cầu bắc qua sông đã được xây dựng từ rất lâu sau ngày hòa bình.

Chuyến xe đưa các cựu chiến binh xuống vùng đông Thăng Bình. Đây là nơi diễn ra các trận đánh ác liệt nhất giữa ta và địch. Cũng nơi này nhiều chiến sĩ đã hy sinh. Trong đó, có 6 chiến sĩ của Tiểu đoàn 74 đã hy sinh ngày 16/11/1972 trên đường hành quân. Các anh đã được người dân chôn cất và sau ngày hòa bình được đưa vào Nghĩa trang Liệt sĩ xã Bình Đình, huyện Thăng Bình. Đến ngày 23/3/2025, liệt sĩ cuối cùng trong số 6 người ngày đó hy sinh đã được đồng đội còn sống liên lạc với gia đình tổ chức đưa hài cốt liệt sĩ về quê hương đất Bắc.

Đầu tháng 3/1974, Tiểu đoàn 74 và Tiểu đoàn 70 phối hợp đánh các căn cứ của địch tại Quế Sơn, trận chiến ác liệt kéo dài cả một tuần. Kết quả ta giành thắng lợi nhưng 6 đồng chí đã hy sinh trên ụ pháo. Các cựu chiến binh hôm nay đã trở lại trận địa này, thắp hương tưởng nhớ đồng đội đã hy sinh, và lần tìm phần mộ của đồng đội ở những nghĩa trang địa phương gần đó nhưng vô vọng. Bởi ở mỗi nghĩa trang, vẫn còn vô số những ngôi mộ với dòng chữ “Liệt sĩ, chưa xác định danh tính”.

Ông Đoàn Văn Phúc, chiến sĩ Tiểu đoàn 74 thời chống Mỹ, người đã đứng ra tổ chức cuộc trở về chiến trường xưa lần này chia sẻ: “Quỹ thời gian cuộc đời của chúng tôi không còn nhiều nên còn đi được là chúng tôi sẽ cùng đi về Quảng Nam. Bởi nơi đây là quê hương thứ hai, người dân địa phương đã che chở nuôi giấu chúng tôi trong những năm tháng khó khăn, ác liệt nhất, nơi đây còn bao đồng chí đồng đội đã nằm lại. Chúng tôi không thể nào quên”.

Trở về Quảng Nam trong ngày kỷ niệm 50 năm giải phóng, những cựu chiến binh đất Bắc nay đều đã ngoài 70 tuổi, mắt mờ, chân yếu, tay run, hầu hết trong họ mang trong mình những vết thương từ chiến trường. Nhưng được trở về đất Quảng họ trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ, bởi ở đây là tuổi trẻ, là nơi nuôi dưỡng lý tưởng sống cả cuộc đời họ.

“Chúng tôi xúc động và tự hào vì Quảng Nam đã phát triển như hôm nay. Và chúng tôi vẫn sẽ hẹn nhau về Quảng Nam mỗi năm vào dịp này cho đến khi không còn bước đi được nữa”, ông Võ Quang Tiến - Đại đội trưởng Đại đội 3, Tiểu đoàn 70 thời chống Mỹ nói.