Đi qua làng Cha’nốc

Chiều biên cương lộng gió. Con đường bê tông đi qua làng Cha’nốc dài tít tắp, nối cặp cửa khẩu phụ Tây Giang - Kà Lừm (tỉnh Sê Kông, Lào) ngay khu cột mốc 692.

Hơn 10 năm trở lại đây, thật khó để chúng tôi hình dung về ngôi làng ngày cũ lẩn khuất cây rừng dưới chân đồi tranh. Tất cả đã đổi khác, người làng Cha’nốc thoát khỏi nghèo đói và lạc hậu, kể từ sau cuộc “chỉnh trang lịch sử” chưa từng có ở vùng biên này.

Những đổi khác, ở làng

Cuối năm, cô chủ quán tạp hóa người Cơ Tu - Alăng Thị Nhút trở nên bận rộn hơn ngày thường khi đón những vị khách quen tìm đến. Từ khi cửa hàng tạp hóa đầu tiên của làng được dựng lên, cư dân Cha’nốc đã giảm dần những chuyến băng rừng xuống tận trung tâm xã A Xan mua sắm.

Alăng Thị Nhút kể, khi đường bê tông chưa được mở, để có hàng hóa phục vụ nhu cầu cuộc sống người dân, những chủ tạp hóa như chị phải thuê đội quân cõng gùi các mặt hàng từ trung tâm xã A Xan cách làng hơn chục cây số.

Những năm đó, đường sá cách trở, Cha’nốc gần như biệt lập giữa rừng. Từ mua bán nhỏ lẻ, sau cuộc chỉnh trang mặt bằng tái định cư vào năm 2019, vợ chồng Alăng Thị Nhút quyết tâm mở rộng quy mô buôn bán. Bởi lợi thế trước mắt, chính là đường sá thông thoáng và cuộc sống người dân ngày càng nâng cao hơn trước.

Trưởng ban Công tác mặt trận Cha’nốc - Alăng Nhướt nói, sau thành công của hộ Alăng Thị Nhút, vài năm trở lại đây, có thêm vài hộ khác mở tiệm tạp hóa, phục vụ nhu cầu mua sắm ở làng. Dịp tết, các quán tạp hóa này bán không thiếu thứ gì. Có năm, đến tận 29, 30 tháng Chạp, vẫn thấy các chuyến xe ngược núi nhập hàng cho các chủ quán.

Ngoài phục vụ cộng đồng, các hàng quán ở Cha’nốc còn là nơi thường xuyên lui tới của khách hàng từ bên kia biên giới. Họ là người Lào, thuộc các cụm bản Bhalêê, Tàvàng, Achiing (huyện Kà Lừm, Sê Kông) tìm đến mua sắm, thông qua đường chính ngạch cặp cửa khẩu phụ Tây Giang - Kà Lừm. “Bây giờ, không phải đi xa nữa. Muốn mua thứ gì chỉ cần đi vài bước là có chỗ bán, rất thuận lợi” - Alăng Nhướt tâm sự.

Năm ngoái, mưa lũ hoành hành. Sạt lở ngay tuyến đường về Cha’nốc. Nhưng người làng không mấy lo lắng, bởi sau những dự phòng của cộng đồng, họ có thêm nguồn lương thực dự trữ từ các quán tạp hóa. Ai có tiền thì mua, thiếu tiền thì... nợ. Tinh thần đoàn kết giúp người làng Cha’nốc vượt qua khó khăn, sống một cuộc đời đổi khác dưới chân núi sương mù...

Đi lên, từ chính sách an dân

Nắng lấp lóa phản chiếu trên những mái nhà. Từ trên cao nhìn xuống, Cha’nốc hệt như một thị tứ. Những con đường “mắt núi” sâu hun hút theo hình ô bàn cờ được thiết kế sau thời điểm địa phương tiến hành chỉnh trang khu dân cư kiểu mới, tạo nên nét độc đáo ở ngôi làng vùng biên có đến 120 hộ/509 nhân khẩu đồng bào Cơ Tu sinh sống.

Ông Cơlâu Hênh - Trưởng thôn Cha’nốc cho biết, từ khi triển khai san ủi mặt bằng vào cuối năm 2019 cho đến lúc ổn định dân cư vào đầu năm 2022, cuộc chỉnh trang kéo dài suốt 3 năm, với sự giúp sức của đoàn viên thanh niên toàn huyện và cả lực lượng công an, quân sự, biên phòng.

“Lúc đó, tôi vừa được bầu làm trưởng thôn nên quyết tâm phải bàn giao mặt bằng để đảm bảo việc chỉnh trang, nhằm sớm ổn định dân cư. Lần lượt từ hộ này đến hộ khác, hễ phương án chỉnh trang được triển khai đến đâu, chúng tôi huy động lực lượng di chuyển nhà cửa đến đó” - ông Cơlâu Hênh nhớ lại.

Nhiệm vụ chung nên không ai từ chối. Có thời điểm công tác di dời nhà cửa chỉ vài hộ nên số lượng người đến giúp cũng chỉ ở địa bàn thôn, xã. Cá biệt, vào cuối tháng 4/2021, nhu cầu chỉnh trang khá lớn nên Huyện đoàn Tây Giang huy động lực lượng làm nhiệm vụ giúp dân suốt hơn tuần lễ.

Từng ngôi nhà được di chuyển đến vị trí tạm chỉ bằng sức người để nhường chỗ cho xe cơ giới san ủi mặt bằng mới, rồi khiêng ngược trở lại vị trí cũ ngay sau khi nền nhà được hoàn chỉnh. Cứ thế, hàng chục ngôi nhà được “khiêng đi - khiêng về” trong niềm vui chung của cộng đồng.

“Từ chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết 12 của HĐND tỉnh, toàn bộ 109 ngôi nhà của người dân ở thời điểm đó được chỉnh trang trên tổng diện tích gần 3ha. Có mặt bằng mới, nhiều hộ dân xây dựng nhà cửa kiên cố. Đường sá thuận lợi, việc mua bán, trao đổi nông sản, đặc biệt là đảng sâm được mở rộng.

Hiện cả thôn Cha’nốc có 14ha đảng sâm, 23ha lúa nước, 10ha bắp, 5ha quế, cùng 6ha cây lâm nghiệp. Bằng các mô hình phát triển kinh tế, nhiều hộ dân thoát nghèo, trở thành điểm dựa cho cộng đồng, điển hình như hộ Alăng Ngôi, Alăng Ngôih, Alăng Adốc, Bhling Ný... ” - ông Cơlâu Hênh nói.

Ở Cha’nốc dù nhà sát nhà, nhưng gần như không có hàng rào nào được dựng lên. Đặc điểm này rất thường thấy ở kiến trúc làng người miền núi, thể hiện “cuộc sống chung” của cộng đồng. Đi qua nhiều bản làng miền núi, điểm khác biệt ở Cha’nốc là tinh thần vượt khó hiếu học của con em trong làng, khi có đến 14 viên chức giáo dục, 5 cán bộ xã, 3 viên chức y tế, cùng 7 sinh viên đang theo học tại các trường đại học, cao đẳng...

Niềm tin ở thế hệ trẻ như điểm tựa để Cha’nốc từng ngày vươn mình đổi khác, ở vùng phên giậu Tổ quốc.