Động lực từ đô thị vùng Đông Quảng Nam - Bài 2: Định hình bản sắc đô thị

Định vị chức năng đô thị đặc trưng

Đến nay, Hội An được xem là đô thị duy nhất của tỉnh cơ bản đã hình thành chức năng đặc trưng là một đô thị văn hóa - du lịch thay vì chỉ là trung tâm tổng hợp cấp địa phương, cấp tỉnh như toàn bộ hệ thống đô thị còn lại.

Do đó, chuỗi đô thị vùng Đông được định vị trong quy hoạch tỉnh được kỳ vọng sẽ “khoác áo mới” về chức năng cho từng đô thị theo nền tảng, lợi thế vốn có.

Với đô thị tỉnh lỵ Tam Kỳ, ngoài chức năng tổng hợp, chức năng đặc trưng được hoạch định mới như trung tâm hội thảo MICE của vùng Nam Trung Bộ, trung tâm đào tạo nguồn nhân lực cho Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, trung tâm công nghiệp, cảng biển, logistics, trung tâm du lịch sinh thái...

Theo quy hoạch tỉnh, Hội An được định hướng trở thành đô thị mang tính chất chuyên ngành du lịch - văn hóa của tỉnh và quốc gia; trung tâm văn hóa - lễ hội mang tính dân tộc cấp quốc gia, đủ năng lực tổ chức các sự kiện quốc tế.

Ông Trần Ánh - Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP.Hội An cho rằng, với các giá trị sẵn có và sự phát triển của địa phương, Hội An thực tế đã và đang trở thành một trung tâm văn hóa - du lịch lớn của cả nước.

Vướng mắc lớn của Hội An là rất cần tỉnh hỗ trợ để trở thành trung tâm đối ngoại của tỉnh, đủ tầm đón tiếp, tổ chức các sự kiện mang tầm quốc tế.

Thông tin từ Sở VH-TT&DL, sở đã nhiều lần cùng lãnh đạo Bộ VH-TT&DL khảo sát tại Hội An về việc tổ chức các sự kiện, hội chợ quốc tế tầm cỡ nhưng đều không đạt yêu cầu.

Về lâu dài, tỉnh cần nghiên cứu đầu tư một trung tâm đa chức năng để tổ chức các sự kiện cấp quốc tế, đón tiếp các nguyên thủ… tại Hội An thì thành phố mới đủ điều kiện để phát triển như kỳ vọng của quy hoạch.

Một số đô thị khác ở vùng Đông được quy hoạch tỉnh gắn các chức năng đặc trưng có thể kể đến như: đô thị mới Duy Hải - Duy Nghĩa hay đô thị mới Bình Minh có tính chất trung tâm hậu cần nghề cá; khu tái định cư cho vệt ven biển; cung cấp lao động và nguyên liệu cho hoạt động dịch vụ - du lịch…

Định hướng này xuất phát trên nền tảng sẵn có khá thuận lợi về hạ tầng - lao động mang tính chất đặc trưng thiên về ngư nghiệp của cư dân vùng bãi ngang. Tuy nhiên, về lâu dài vẫn còn rất nhiều vướng mắc cần tháo gỡ.

Kết nối từ góc độ sông - biển

Bên cạnh việc nằm trải dọc theo bờ biển, ở góc độ tự nhiên, dễ dàng nhận thấy vệt đô thị vùng đông đều len lỏi hơi thở và xâu chuỗi để tìm tiếng nói chung với nhau từ yếu tố sông.

Ở phía bắc, sự đột phá của Đô thị mới Điện Nam - Điện Ngọc và một phần đô thị Hội An gắn liền với “sinh mệnh” dòng sông Cổ Cò. Ở phía nam, sự phát triển của tỉnh lỵ Tam Kỳ và vùng đô thị phụ cận chịu ảnh hưởng lớn của sông Tam Kỳ, sông Bàn Thạch.

Hai vùng đô thị trọng điểm ở phía bắc và phía nam của tỉnh lại được nối mạch thông qua sông Trường Giang. Nếu bản thân Tam Kỳ từ lâu đã gắn với định danh “thành phố ngã ba sông” thì Hội An cũng là “đô thị hội thủy” khi là trung điểm để đón nguồn nước Thu Bồn - Trường Giang - Cổ Cò nhập lại trước khi đổ ra biển.

Nhiều nhà quy hoạch nhìn nhận sự độc đáo của yếu tố sông vùng đô thị này đến từ việc có tới hai con sông là Cổ Cò và Trường Giang chảy dọc theo hướng bắc - nam mà không có thượng nguồn.

“Bám theo dọc sông Trường Giang, nơi quỹ đất ven sông còn rộng mở, cơ hội để Duy Xuyên và Thăng Bình thúc đẩy tiến trình phát triển đô thị là rất lớn. Thế nhưng, vẫn cần phải tổ chức không gian, cấu trúc đô thị phù hợp để vừa phát huy lợi thế vừa chống chịu được điều kiện khắc nghiệt của vùng ven biển cũng như thích ứng biến đổi khí hậu” - Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh nói.

Trở lực hiện nay nằm ở việc cả sông Cổ Cò và sông Trường Giang đều bị tắc nghẽn nhiều đoạn. Dự án thành phần nạo vét sông Cổ Cò thuộc Dự án phát triển môi trường, hạ tầng đô thị để ứng phó với biến đổi khí hậu TP.Hội An triển khai từ năm 2020 đến nay vẫn chưa hẹn ngày hoàn thành.

Trong khi đó, việc nạo vét sông Trường Giang với chiều tuyến luồng khoảng 60km sẽ còn phụ thuộc vào sự chuyển động của Dự án phát triển tích hợp thích ứng tỉnh Quảng Nam. “Thông mạch” được các tuyến sông này, Quảng Nam sẽ thiết lập một hành lang thủy độc đáo song song với đường ven biển 129 kết nối từ TP.Đà Nẵng vào đến Núi Thành.

Chờ chính sách, dự án đi kèm

Để các đô thị tiệm cận được chức năng đặc trưng đã được định vị, quan trọng nhất vẫn là các dự án liên quan được cụ thể hóa trên thực tế.

Theo UBND huyện Duy Xuyên, để cụ thể hóa chức năng đô thị được quy hoạch của Duy Hải - Duy Nghĩa, rất cần sớm hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật cảng cá Hồng Triều trong giai đoạn 2023 - 2025 để cảng này trở thành cảng cá loại II như quy hoạch.

Hiện dự án mở rộng khu neo đậu tàu thuyền, kết hợp xây dựng cảng cá Hồng Triều đang trong giai đoạn 2 (tổng mức đầu tư khoảng 50 tỷ đồng) với quy mô đáp ứng công suất tàu lớn nhất 350CV và đón khoảng 100 lượt tàu ra vào cảng hàng ngày. Bên cạnh đó, cũng cần sớm nâng cấp bến cá An Lương (Duy Xuyên) trở thành cảng cá loại III theo quy hoạch tỉnh.

Với một lượng lớn lao động được dự báo sẽ chuyển dịch ngành nghề do tác động của đô thị hóa tại vùng Đông Duy Xuyên - Thăng Bình, rất cần sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và chính quyền địa phương để lực lượng lao động này đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng cũng như an cư, lạc nghiệp ngay tại quê nhà.

Về đô thị Hội An, ông Nguyễn Văn Sơn - Chủ tịch UBND TP.Hội An cho biết, là một địa phương đã tự chủ ngân sách, thành phố nhận thức được nguồn lực hỗ trợ lớn nhất đối với Hội An từ cấp trên chính là các cơ chế, chính sách.

Nếu sớm có nghị quyết chuyên đề để triển khai chính sách riêng theo Nghị quyết 31 của Tỉnh ủy cũng như đồ án quy hoạch chung thành phố và đề án bảo tồn, phát huy giá trị đô thị cổ Hội An - di sản văn hóa thế giới đến năm 2030, định hướng đến năm 2035 sớm được phê duyệt thì Hội An sẽ rất thuận lợi trong việc cụ thể hóa việc phát triển đô thị như tinh thần quy hoạch tỉnh.

Trong khi đó, theo chương trình phát triển đô thị thị xã, giai đoạn 2026 - 2030 tổng mức đầu tư từ vốn đầu tư công và xã hội hóa để xây dựng đô thị Điện Bàn cơ bản đạt chuẩn đô thị loại III dự kiến lên đến hơn 13,8 nghìn tỷ đồng.

Một số nhóm dự án ưu tiên cho mục tiêu này như chợ hạng I, công viên Mẹ Thứ kết hợp thư viện thị xã, hệ thống trạm xử lý nước thải và đường ống thu gom tại đô thị mới Điện Nam - Điện Ngọc…