“Điệp khúc” chậm giải ngân vốn đầu tư công

Kế hoạch giải ngân hơn 60% vào 30.9.2022 nguy cơ không thể thực hiện được. Tiến độ thi công lẫn giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 ì ạch, vướng mắc kéo dài, không dễ dàng tháo gỡ.

Hàng trăm chiếc thuyền đánh cá lớn nhỏ, tàu phá dỡ... neo kín mặt nước khu neo đậu tàu thuyền Hồng Triều (Duy Xuyên). Dân địa phương nói số lượng tàu, thuyền trú ẩn âu thuyền này mùa mưa bão sẽ dày đặc hơn. Ông Phan Thanh Kỳ (70 tuổi) nói, nghe có dự án gì đó mở rộng khu vực này nhưng không thấy ai làm gì trong năm nay.

Dự án mở rộng khu neo đậu tàu thuyền, kết hợp xây dựng cảng cá Hồng Triều (28,7 tỷ đồng) không phải là một dự án cá biệt không giải ngân được đồng vốn nào. Tính đến 31.8.2022, danh sách dự án giải ngân 0% phải kể đến là: đường biên giới nối từ xã Chơ Chun (Nam Giang) đến xã Ga Ry và A Xan (Tây Giang) giai đoạn 2; dự án bảo vệ phát triển rừng đến năm 2020; nâng cấp, mở rộng Nhà lưu niệm cụ Huỳnh Thúc Kháng; chống xói lở khẩn cấp và bảo vệ bờ biển xã đão Tam Hải; liên kết vùng miền Trung (157,219 tỷ đồng) và nâng cao năng lực ngành y tế Quảng Nam (33,144 tỷ đồng); xây dựng cơ sở hạ tầng thích ứng biến đổi khí hậu cho đồng bào dân tộc thiểu số - CRIEM (197,24 tỷ đồng).

Nhiều dự án chỉ giải ngân không quá 20%, như: đường trục chính, tái định cư khu công nghiệp Tam Quang (17%); đường giao thông kết nối các tiểu vùng sản xuất nguyên liệu nông - lâm nghiệp với các khu - cụm công nghiệp Quế Sơn (13,6%); hỗ trợ đầu tư xây dựng đường ô tô lâm nghiệp (16,1%); cầu Giao Thủy (13,1%); điểm định canh định cư tập trung thôn Dốc Kiền, xã Ba, Đông Giang (6,3%); đường trục chính vào khu công nghiệp Tam Thăng mở rộng (2,6%); nâng cấp Bệnh viện Nhi thành Bệnh viện Sản - Nhi (2%); hoàn thiện đường ven biển 129 - Võ Chí Công (1,7%); khu tái định cư di dời khẩn cấp vùng sạt lở các xã Quế Xuân 1, Quế Phú, Hương An (1,1%); điểm định canh định cư tập trung thôn 3, Trà Leng (1%).

Theo số liệu Kho bạc Nhà nước Quảng Nam cung cấp (ngày 5.9), tính đến hết ngày 31.8.2022, tổng vốn đầu tư năm 2022 (không bao gồm các dự án do Trung ương quản lý) đã giải ngân 2.534,302 tỷ đồng, đạt 40,4% so với kế hoạch vốn từ đầu năm và đạt 34,8% vốn bổ sung. Trong đó kế hoạch vốn năm 2022 giải ngân 2.397,209 tỷ đồng, đạt 40,9% so kế hoạch vốn năm 2022 và đạt 34,9% so kế hoạch vốn sau khi bổ sung. Kế hoạch vốn năm 2021 kéo dài giải ngân 137,093 tỷ đồng, đạt 33,2%.

Ông Nguyễn Hưng - Phó Giám đốc Sở Kế hoạch - Đầu tư cho hay, so với tỷ lệ giải ngân Bộ Tài chính công bố, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của Quảng Nam chỉ bằng trung bình chung cả nước (đến hết ngày 31.8.2022, ước cả nước đạt 34,81%, kế hoạch vốn năm 2022 đạt 35,49%, kế hoạch vốn năm 2021 kéo dài đạt 26,18%), thấp hơn cùng kỳ năm 2021 (41,8%) và không đáp ứng yêu cầu so với kế hoạch UBND tỉnh quy định (hơn 60% vào 30.9.2022).

Ngoài lý do “bất khả kháng” bởi nguồn vốn ngân sách Trung ương bổ sung 900,558 tỷ đồng thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia mới phân bổ hồi tháng 8.2022 đã đẩy tỷ lệ giải ngân 8 tháng qua từ 40,4% so với kế hoạch vốn từ đầu năm rớt xuống chỉ còn 34,8% so với kế hoạch vốn sau khi bổ sung, thì nguyên nhân tỷ lệ giải ngân thấp không có gì mới hay khác biệt.

Ông Nguyễn Hưng nói, bổ sung vốn gần cuối năm khiến tỷ lệ giải ngân bị rớt thê thảm. Có tiền thì mừng, nhưng lại phiền vì không đủ thời gian giải ngân. Các chủ đầu tư, địa phương vẫn “bổn cũ soạn lại”, biện giải những nguyên nhân đã từng xảy ra trong lịch sử giải ngân vốn đầu tư công nhiều năm qua tại địa phương. Họ kêu ca, than phiền về diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 những tháng đầu năm, giá nhiên liệu, nguyên vật liệu xây dựng tăng quá cao (thép, xăng dầu), sự thiếu hụt các mỏ đá, đất làm vật liệu xây dựng trên địa bàn.

Ông Trần Cảnh Hà - Phó Giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông cho hay, đường 129 còn cần đến 100.000m3 vật liệu nhưng không có nguồn để đắp nên cũng chỉ mới thảm phần mặt đường, còn lề đường chưa có đất để đắp. Không biết tìm đâu ra vật liệu để thi công.

Thời tiết bất ổn. Mùa mưa thường đến sớm (bắt đầu từ tháng 9 và miền núi vào tháng 6 hàng năm), lịch sử quản lý đất đai bất cập, dẫn đến việc xác nhận nguồn gốc đất, giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Khó khăn, ách tắc đó ảnh hưởng tiến độ thi công công trình và giải ngân vốn đầu tư.

Ông A Viết Sơn - Chủ tịch UBND huyện Nam Giang nói, miền núi mưa liên tục, 12 giờ trưa đã mưa. Có nhà thầu mới vác đồ ra lại mang về, thi công chỉ vài ba tiếng đồng hồ mỗi ngày thì làm sao đẩy tiến độ được. Chưa kể thi công xong, nước mưa, lũ làm trôi khối lượng.

Không loại trừ sự chủ quan, thiếu chủ động của các chủ đầu tư, địa phương trong việc đẩy nhanh tiến độ dự án. Có thể kể hàng loạt lý do, từ việc 8 tháng qua, các đơn vị, địa phương phải thực hiện các thủ tục đề nghị kéo dài kế hoạch vốn năm 2021 sang năm 2022, hoàn chỉnh hồ sơ thanh toán khối lượng.

Các chủ đầu tư, địa phương thiếu quyết liệt, sâu sát trong thực hiện việc chuẩn bị các dự án mới. Chất lượng hồ sơ chưa tốt nên vướng mắc khi triển khai, phải đề nghị cấp thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch vốn, chủ trương đầu tư nhiều lần. Thẩm định, tư vấn hồ sơ chậm, thiếu quyết tâm thực hiện các thủ tục đầu tư, thanh quyết toán vốn đầu tư.

Các dự án chuyển tiếp thiếu mặt bằng, gặp trắc trở trong quản lý hiện trạng, thỏa thuận áp giá bồi thường, xác nhận nguồn gốc sử dụng đất. Nhiều dự án khởi công mới chậm hoàn thiện thủ tục đầu tư, thực hiện đấu thầu, thương thảo hợp đồng. Một số chủ đầu tư, nhà thầu năng lực yếu...

Các dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài chỉ giải ngân 19,6% (ngân sách Trung ương cấp 18,9%, tỉnh vay lại 20,2%) do gặp vướng mắc trong thủ tục giải ngân dự án, thực hiện thủ tục xin gia hạn thời gian thực hiện dự án và đang thực hiện các thủ tục lựa chọn nhà thầu thực hiện...

Chỉ còn 4 tháng nữa là hết năm, liệu các phương án và quyết tâm của các chủ đầu tư, địa phương có thể giải ngân hết 100% vốn đầu tư năm 2022 hay không?

Tỷ lệ giải ngân 34,8% đến 31.8.2022 là một con số quá thấp. Mục tiêu đến hết ngày 30.9.2022 thực hiện giải ngân đạt hơn 60%, đến hết ngày 31.12.2022 đạt hơn 90% (riêng kế hoạch vốn năm 2021 kéo dài thời hạn giải ngân sang năm 2022 đạt 100%) và đến ngày 31.1.2023 giải ngân 100% vốn đầu tư công kế hoạch năm 2022..., đang là áp lực quá lớn. Tuy nhiên, tại phiên họp chiều 8.9.2022, hầu hết chủ đầu tư, địa phương cam kết sẽ giải ngân hết kế hoạch vốn.

UBND huyện Quế Sơn cho hay sẽ điều chỉnh thiết kế xây dựng, nhưng cam kết sẽ mời thầu, lựa chọn nhà thầu, thi công các dự án của địa phương trong tháng 11.2022 và giải ngân hết số vốn theo kế hoạch.

Còn ông Lê Văn Sinh - Chủ tịch UBND huyện Núi Thành nói, các dự án tại địa phương như san nền trường Núi Thành mới chỉ hoàn thành việc rà phá bom mìn, phấn đấu tháng 10.2022 phê duyệt đấu thầu mới giải ngân được. Tuy nhiên, cũng chỉ ứng vốn thi công chứ không thể giải ngân hết được.

Hay số vốn 200 tỷ đồng của dự án hoàn thiện khu Tam Anh Nam có cố gắng bao nhiêu nữa thì cũng dư gần 100 tỷ đồng, cũng chỉ dừng tạm ứng chứ không thanh toán nổi. Huyện phải trả lại cho ngân sách tỉnh, không thể nào khác được. Nhưng nếu UBND tỉnh cho điều chuyển trong nội bộ các dự án tại địa phương sẽ hấp thu được 70 - 80 tỷ đồng.

Không riêng gì các địa phương có lượng vốn đầu tư ít, các ban quản lý đầu tư chuyên nghiệp có số vốn lớn cũng cam kết sẽ giải ngân hết vốn trong năm nay. Ông Trần Cảnh Hà - Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông Quảng Nam nói, kế hoạch vốn phân bổ cho các dự án đầu tư do ban quản lý năm 2022 khoảng 1.545 tỷ đồng (374 tỷ đồng ngân sách tỉnh và 1.171 tỷ đồng ODA).

Còn 220 tỷ rơi vào hoàn thiện đường 129 đã trình Cục Giám định, chậm nhất có kết quả thẩm định và hồ sơ sẽ phê duyệt đấu thầu, tháng 10.2022 sẽ giải ngân (khoảng 187 tỷ đồng từ nay đến cuối năm sẽ giải ngân hết). Riêng các dự án đường trục chính khu công nghiệp Tam Thăng và nạo vét luồng cảng Kỳ Hà không thể giải ngân hết. Các khoản dư của những dự án này sẽ điều chuyển cho các dự án của ban này quản lý, sẽ giải ngân hết trong năm nay.

Ông Võ Văn Điềm - Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình NN&PTNT Quảng Nam nói, dự án kè khẩn cấp Hội An đã thi công xong và nghiệm thu khối lượng sẽ giải ngân hết 295 tỷ đồng. Tuy nhiên, dự án đường ô tô lâm nghiệp 6 năm chỉ đầu tư 39 tỷ đồng, năm nay phân bổ 41 tỷ nhưng khả năng hấp thụ tối đa chỉ 25 tỷ đồng.

Các chủ đầu tư, địa phương đã cam kết, nhưng thực hiện giải ngân hết 100% vốn đầu tư năm 2022 là điều không dễ. Những thống kê cho thấy vẫn còn quá nhiều dự án không giải ngân được đồng nào, nhiều dự án có tỷ lệ dưới 20% và quá nhiều địa phương không đạt kế hoạch (3 địa phương giải ngân dưới 40% gồm Bắc Trà My (34%), Hội An (24,7%) và Núi Thành (20,6%).

Có một số địa phương giải ngân hơn 40% nhưng dưới 50%, bao gồm Tây Giang (47%), Duy Xuyên (44,3%), Nông Sơn (43,9%), Tam Kỳ (43%), Hiệp Đức (42,8%), Quế Sơn (41,4%), Nam Giang (41,3%)... Với thực tế đó, làm sao có thể đạt kết quả như ý muốn khi mùa mưa bão đã gần kề.

Ông Nguyễn Hưng - Phó Giám đốc Sở KH&ĐT nói, các chủ đầu tư, địa phương cần phối hợp, chủ động đề xuất điều chuyển nội bộ địa phương hoặc hoàn trả cho ngân sách tỉnh điều chuyển cho các địa phương khác. Kế hoạch lâu dài là chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ giải ngân, còn cắt, điều chuyển vốn là giải pháp tức thời.

Cắt, điều chuyển vốn chỉ là giải pháp kỹ thuật, tình thế nhưng lại là “chiếc phao” cho việc giải ngân hết kế hoạch vốn năm 2022. UBND tỉnh đã điều chuyển hơn 167,3 tỷ đồng vốn kế hoạch năm 2022 (hơn 67,3 tỷ đồng ngân sách trung ương và hơn 100 tỷ đồng ngân sách tỉnh). Ngày 31.8.2022, Sở KH&ĐT đã trình UBND tỉnh điều chuyển 47,5 tỷ đồng ngân sách trung ương năm 2022 của dự án cấp điện nông thôn.

Đối với kế hoạch vốn trung ương, theo quy định, đến hết 31.8.2022, những dự án có tỷ lệ giải ngân dưới 60% sẽ bị cắt giảm, điều chuyển cho các dự án khác có hồ sơ giải ngân ngay sau khi bổ sung kế hoạch vốn hoặc nộp trả về Trung ương. Các dự án được giao kế hoạch vốn tại dự toán đầu năm ngân sách tỉnh nhưng giải ngân dưới 60% kế hoạch vốn đã bố trí, chủ đầu tư không có văn bản báo cáo giải trình, đề nghị xử lý vướng mắc giải ngân chậm sẽ bị cắt giảm, điều chuyển kế hoạch vốn năm 2022 sang cho các dự án khác.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hồng Quang, sẽ kiên quyết cắt giảm, điều chuyển kế hoạch vốn năm 2022 (bao gồm cả ngân sách trung ương và ngân sách tỉnh) đối với các dự án có tỷ lệ giải ngân thấp, không đảm bảo quy định để bổ sung cho các dự án tỷ lệ giải ngân cao và có khả năng giải ngân ngay sau khi bổ sung. Không thể để mất vốn. Nguồn kế hoạch vốn 2021 kéo dài đến 31.12.2022 là hết thời hạn. Không giải ngân hết thì sẽ bị thu hồi. Công trình dở dang thì tiền đâu cân đối, ai chịu trách nhiệm?

Các chủ đầu tư, địa phương phải tìm cách hấp thụ vốn. Phải thường xuyên kiểm tra khối lượng, thi công đến đâu quyết toán đến đó. Nếu các địa phương, chủ đầu tư không tiêu hết vốn thì phải điều chuyển hoặc chuyển trả về ngân sách tỉnh, không giữ lại làm gì. Ngân sách không thiếu tiền, chỉ thiếu khối lượng để giải ngân. Công trình nào thi công nhiều khối lượng nhưng thiếu vốn sẽ được bổ sung ngay. Phấn đấu giải ngân hết 100% kế hoạch vốn đầu tư 2022.