Tuần lễ Biển và hải đảo, hưởng ứng Ngày Đại dương thế giới năm này có chủ đề “Công nghệ xanh để đại dương bền vững”. Khi các hệ sinh thái biển đang bị suy thoái nghiêm trọng bởi biến đổi khí hậu, ô nhiễm nhựa và khai thác cạn kiệt, thì việc ứng dụng công nghệ xanh, bắt đầu từ phục hồi rạn san hô, nuôi biển tuần hoàn đến giảm phát thải trong du lịch ven biển - trở thành chìa khóa để bảo vệ đại dương và bảo đảm sinh kế bền vững cho cộng đồng ven biển.
CHÌA KHÓA BẢO VỆ ĐẠI DƯƠNG
Ô nhiễm nhựa, suy giảm nguồn lợi thủy sản và biến đổi khí hậu đang khiến biển cả kêu cứu. Trách nhiệm gìn giữ và phục hồi đại dương trở thành cam kết của mỗi địa phương với những hành động cụ thể.
Chung tay chống ô nhiễm nhựa
Dạo một vòng quanh các bãi biển của Quảng Nam như Tam Hải (Núi Thành), An Lương (Duy Xuyên), Bình Minh (Thăng Bình), Cửa Đại (Hội An)… sẽ thấy rất nhiều rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa.
Theo báo cáo của Đại hội đồng Liên hợp quốc (UNEP), mỗi năm thế giới sản xuất khoảng 430 triệu tấn nhựa, trong đó hơn 2/3 là các sản phẩm sử dụng một lần, nhanh chóng trở thành rác thải, gây ô nhiễm đại dương, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người.
Tại Việt Nam, ước tính phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa mỗi năm nhưng chỉ khoảng 27% được tái chế, phần lớn còn lại bị chôn lấp hoặc đốt bỏ, gây lãng phí tài nguyên và tiềm ẩn nhiều rủi ro môi trường. Điều đáng lo ngại là Việt Nam nằm trong top 5 quốc gia có lượng rác nhựa thải ra biển cao nhất thế giới.
Bà Lê Thủy Trinh - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) cho biết, Tỉnh ủy Quảng Nam đã ban hành Chỉ thị số 48 nhằm tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo triển khai công tác “chống rác thải nhựa” trên địa bàn tỉnh.
Công cuộc “chống rác thải nhựa” dù đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên việc giảm thiểu rác thải nhựa vẫn còn đối mặt không ít thách thức. Hành lang pháp lý tuy đã hình thành nhưng khâu thực thi còn hạn chế. Việc phân loại rác tại nguồn chưa đồng bộ. Nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng đầu tư công nghệ xử lý rác thải nhựa do chi phí cao, trong khi thói quen sử dụng nhựa một lần vẫn phổ biến trong cộng đồng.
Bà Lê Thủy Trinh cho rằng, đã đến lúc các cấp chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp, mỗi người dân cần thay đổi nhận thức, không thờ ơ trước ô nhiễm nhựa. Cần chung tay hành động hướng tới Quảng Nam sạch hơn, xanh hơn và sống hài hòa hơn với thiên nhiên. Từ việc nhỏ như thay đổi thói quen mang theo túi vải khi đi chợ, nói không với ống hút nhựa sẽ góp phần làm nên một tương lai không rác thải.
Tái tạo, phát triển nguồn lợi
Suy giảm nguồn lợi thủy sản đang khiến hàng ngàn ngư dân sống ven biển đối mặt với nguy cơ mất sinh kế. Các đợt khảo sát gần đây cho thấy trữ lượng cá ven bờ Việt Nam đã giảm từ 3 - 4 lần so với 20 năm trước.
Trong khuôn khổ Tuần lễ Biển & Hải đảo năm nay, Sở NN&MT Quảng Nam đã tổ chức lễ phát động và tiến hành thả gần 6.000 con cá biển giống và hơn 300.000 con tôm sú giống tại rừng ngập mặn Cửa Lở (xã Tam Hải, Núi Thành). Đây là một trong những hoạt động cụ thể nhằm phục hồi quần thể thủy sản và nâng cao ý thức cộng đồng.
Ông Nguyễn Đình Toàn - Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản cho biết, đơn vị kêu gọi UBND các huyện, thị xã, thành phố, các xã, phường, thị trấn có nghề cá và các cơ quan kiểm ngư, cảnh sát biển, biên phòng tổ chức tuyên truyền, vận động ngư dân trên địa bàn tỉnh không đánh bắt thủy, hải sản trái quy định cũng như hạn chế đánh bắt ở khu vực gần bờ vào mùa tôm cá sinh sản.
Vấn đề quan trọng là ngư dân cần mở rộng vùng khai thác hải sản ra xa bờ; bảo vệ môi trường biển, nơi sinh sống của các loài hải sản. Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ trong tuần tra, kiểm tra, kiểm soát sử dụng xung điện, kích điện để đánh bắt thủy, hải sản; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Ngành thủy sản sẽ phối hợp với các địa phương tiếp tục thả bổ sung giống các loài thủy sản bản địa nguy cấp, quý, hiếm, có giá trị kinh tế vào vùng nước tự nhiên nhằm góp phần phát triển nguồn lợi, phát triển kinh tế - xã hội; chuyển đổi nghề khai thác thủy sản ven bờ, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng ngư dân ven biển.
Song song đó, Bộ NN&MT đang triển khai quy hoạch 27 khu bảo tồn biển và 149 bãi đẻ - khu vực tập trung thủy sản non. Một số khu vực như Cù Lao Chàm (Quảng Nam), Hòn Cau (Bình Thuận), Vịnh Nha Trang (Khánh Hòa) đã cho thấy hiệu quả khi cá và rạn san hô phục hồi rõ rệt.
Theo ông Lê Trần Nguyên Hùng - Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và kiểm ngư (Bộ NN&MT), nguồn lợi thủy, hải sản trên các vùng biển cả nước đã suy giảm nghiêm trọng do khai thác quá mức.
Ngành chức năng kỳ vọng giảm số tàu cá tối đa còn khoảng 83.600 chiếc để giảm cường lực khai thác hải sản. Việc cấp thiết đến năm 2030, đảm bảo diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt 6% diện tích tự nhiên vùng biển Việt Nam. Đó là tiền đề quan trọng để phục hồi trữ lượng thủy, hải sản, đặc biệt là phục hồi hệ sinh thái biển.
Vì đại dương xanh
Biển không chỉ là nơi sinh sống của hàng triệu loài sinh vật, mà còn là không gian sống của hàng tỷ người. Tuy nhiên, mô hình “phát triển trước - xử lý sau” đã khiến biển bị tổn thương sâu sắc. Chủ đề “Công nghệ xanh để đại dương bền vững” của Ngày Đại dương thế giới 2025 đặt ra yêu cầu chuyển đổi: từ khai thác sang gìn giữ, từ tiêu dùng sang tái tạo.
Ông Nguyễn Đức Toàn - Cục trưởng Cục Biển và hải đảo (Bộ NN&MT) cho biết, qua các hoạt động, sẽ nhấn mạnh vấn đề gốc rễ là phải phát triển kinh tế biển xanh, trong đó, công nghệ, đổi mới sáng tạo là trung tâm.
Theo ông Toàn, quy hoạch không gian biển, quy hoạch quản lý tổng hợp vùng bờ đã được cơ quan chức năng phê duyệt là định hướng cách tiếp cận tổng thể với những giải pháp trọng tâm, trọng điểm để giải quyết những mâu thuẫn, chồng chéo giữa phát triển kinh tế biển và bảo tồn, bảo vệ đại dương. Có thể dựa vào 4 đột phá là phát triển hạ tầng logistics xanh; phát triển du lịch bền vững; phát triển kinh tế biển xanh; năng lượng xanh từ biển để gìn giữ đại dương xanh.
Hiện tại, tại Cù Lao Chàm - Hội An, nhiều mô hình du lịch “zero plastic” đã được triển khai, kết hợp dùng canô điện, thùng rác phân loại ven biển và hệ thống xử lý nước thải thân thiện môi trường. Một số hợp tác xã ngư dân tại Tam Hải đã bắt đầu thử nghiệm mô hình nuôi biển tuần hoàn: sử dụng lưới sinh học, không xả thải trực tiếp và tận dụng phụ phẩm làm phân bón hữu cơ.
Ở cấp quốc gia, Việt Nam cũng đang thúc đẩy hợp tác quốc tế về công nghệ biển, nhất là trong lĩnh vực năng lượng gió ngoài khơi, cảm biến giám sát môi trường biển và công nghệ tái tạo rạn san hô bằng in 3D - vốn đã được thử nghiệm ở một số vùng biển phía Nam.
Bà Lê Thủy Trinh cho rằng, thông điệp của các hoạt động năm nay khá rõ ràng, nhấn mạnh vai trò tiên phong của khoa học, đổi mới sáng tạo và các công nghệ xanh để bảo vệ đại dương, phát triển kinh tế biển giàu mạnh gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia trong kỷ nguyên mới.
CHUNG TẦM NHÌN TỪ BỜ TỚI ĐẢO
Là khu vực chiến lược trong tiến trình phát triển kinh tế xã hội lẫn bảo tồn hệ sinh thái, Quảng Nam đang nỗ lực thiết lập cơ chế quản lý, vận hành bền vững vùng Đông từ bờ ra đảo.
Quản lý toàn diện tài nguyên biển - đảo
Đầu năm 2025, UBND tỉnh có quyết định thành lập Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm với tổng diện tích khu bảo tồn thiên nhiên và vùng đệm là 23.530ha.
Theo Sở NN&MT Quảng Nam, Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm được thiết lập trên cơ sở hiện trạng của Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, đồng thời tích hợp quản lý hệ sinh thái rừng trên các đảo để nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học.
Theo các chuyên gia, trong giai đoạn 2025 - 2035, Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm được đề xuất phân hạng là khu dự trữ thiên nhiên cấp tỉnh. Trong thời kỳ quy hoạch đa dạng sinh học tiếp theo, cơ quan chức năng cần đề xuất tiếp tục nâng hạng thành vườn quốc gia.
Ông Nguyễn Văn Vũ - Phó Giám đốc Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cho hay, trên thực tế do yêu cầu cân bằng giữa bảo tồn và phát triển nên thời gian qua, cơ quan chức năng đã nhiều lần điều chỉnh, thay đổi phân vùng khu bảo tồn phụ thuộc diễn biến của đa dạng sinh học cũng như nhu cầu phát triển. Nhờ đó theo đánh giá của IUCN (Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế) thì khu bảo tồn Cù Lao Chàm đang đạt 85 trên thang điểm 100.
Cũng theo ông Vũ, cải thiện sinh kế cho cộng đồng là yếu tố quan trọng hàng đầu để góp phần cho việc bảo tồn đa dạng sinh học biển - đảo. Do đó, trong việc triển khai đề án hoạt động Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm sẽ chú trọng hỗ trợ phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng vùng đệm thông qua việc hỗ trợ phát triển nông nghiệp, trồng cây gỗ lớn; xây dựng và thực hiện mô hình đồng quản lý tài nguyên rừng - biển; nâng cao năng lực cộng đồng trong việc phát triển du lịch sinh thái…
Tầm nhìn cho vùng bờ
Là khu vực có kết nối mật thiết với vùng biển - hải đảo Cù Lao Chàm, việc kiểm soát chuyển động của vùng ven biển hai bên cửa sông Thu Bồn là yêu cầu đặt ra để việc phát triển kinh tế xã hội giảm thiểu tối đa tác động đến hệ sinh thái biển - đảo của cả khu vực.
Theo đồ án thiết kế đô thị tuyến ven biển, ven sông Cổ Cò từ thị xã Điện Bàn đến TP.Hội An, cơ quan chức năng sẽ tổ chức tuyến vành đai biển để tạo dựng cảnh quan bờ biển gồm vệt cây xanh, tuyến xe đạp, tuyến đi bộ, giao thông thân thiện với môi trường.
Trong đó, vành đai cảnh quan bờ biển có chiều rộng 100m tại khu vực Điện Bàn và 80m tại khu vực TP.Hội An. Bãi cát ven biển được giữ nguyên trạng, cấm xây dựng công trình. Ngoài ra, không gian các khu vực trọng tâm, khu trung tâm An Bàng, Hà My đều khống chế mật độ xây dựng, chiều cao tối đa công trình để đảm bảo hài hòa toàn tuyến.
Ông Bùi Anh Tuấn - Trưởng phòng Quy hoạch - kiến trúc (Sở Xây dựng) cho biết, đồ án nhằm quản lý, bảo vệ các không gian công cộng ở ven biển, ven sông Điện Bàn, Hội An sau một thời gian dài triển khai hàng loạt dự án của doanh nghiệp ở khu vực này.
Mới đây, UBND tỉnh cũng đã ban hành đồ án Quy hoạch chung xây dựng khu vực ven biển huyện Duy Xuyên và huyện Thăng Bình giai đoạn đến năm 2030 và năm 2045. Tại khu vực này sẽ hình thành 2 đô thị mới là Duy Hải - Duy Nghĩa và Bình Minh. Theo Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Dũng, Duy Hải - Duy Nghĩa sẽ phát triển đô thị hiện đại, hấp dẫn, giàu bản sắc, dựa trên cấu trúc cảnh quan và hệ sinh thái tự nhiên, đặc biệt là khai thác cảnh quan sông Thu Bồn, sông Trường Giang và không gian ven biển. Trong khi đó, Bình Minh là đô thị sinh thái hiện đại, chức năng dịch vụ du lịch - công viên đa chức năng cấp vùng.
Đồ án cũng chú trọng thiết lập, phát triển hệ thống cây xanh, không gian xanh tại khu vực vùng Đông Duy Xuyên - Thăng Bình, trong đó, bảo vệ tối đa hệ thống cây xanh sinh thái ven sông, ven biển, trên các đồi cồn. Toàn bộ khu vực hành lang sông Trường Giang, sông Thu Bồn sẽ trở thành không gian xanh đô thị, là chuỗi liên hoàn các công viên sinh thái đảm bảo sự phát triển xanh gắn với bảo vệ môi trường và bền vững.
PGS.TS Nguyễn Chu Hồi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Thủy sản Việt Nam khuyến nghị, hiện quy hoạch không gian biển chỉ được thực hiện ở cấp quốc gia theo quy định của Luật Quy hoạch nên chỉ có thể cung cấp cho các ngành, địa phương và các bên liên quan một khuôn khổ phát triển và bảo tồn.
Để xử lý vấn đề này, các địa phương theo thẩm quyền cần tiến hành phân vùng chức năng biển chi tiết cho từng đơn vị phân khu không gian do Quy hoạch không gian biển quốc gia phân bổ. Trong các vùng không gian biển để phát triển kinh tế lại bố trí không gian nhỏ hơn cho từng ngành/lĩnh vực kinh tế biển, trong đó có tính đến yếu tố “cầu” của thị trường.
LÁ CHẮN XANH TỪ CỘNG ĐỒNG
Nhiều mô hình, chương trình hướng đến việc bảo vệ, gìn giữ tài nguyên biển được cộng đồng thực hiện.
Gom rác từ biển vào bờ
Cuối tháng 2, người dân 4 xã biển của huyện Thăng Bình đã phát hiện một lượng lớn dầu vón cục và một số ít bị loãng ra màu đen, mềm, nhiều hình dạng khác nhau trôi dạt vào bờ biển.
Lập tức, chính quyền 4 địa phương Bình Minh, Bình Dương, Bình Hải và Bình Nam có mặt tại hiện trường nhằm nắm tình hình, báo cáo lên các ngành chức năng cấp huyện; đồng thời có động thái huy động cán bộ, đoàn viên thanh niên, chiến sĩ Đồn Biên phòng Bình Minh cùng nhau thu gom trong quãng thời gian dài ngày để hợp đồng với đơn vị chức năng xử lý theo đúng quy định.
Chị Nguyễn Thị Tường Vy - cán bộ Môi trường xã Bình Minh cho hay, ngay khi nắm tình hình, để không bị ảnh hưởng đến môi trưởng biển, địa phương đã huy động 60 người bao gồm lực lượng cán bộ, nhân dân và chiến sĩ Đồn Biên phòng Bình Minh ra quân thu gom, xử lý đồng bộ tại 15 điểm trên bờ biển. Trong đợt này, địa phương đã thu gom 3,5 tạ dầu vón cục trôi dạt vào bờ biển nhằm giảm thiểu tác động đến môi trường biển, hệ sinh thái ven bờ, hoạt động du lịch và đời sống người dân.
Không chỉ tham gia xử lý những tình huống phát sinh gần bờ biển, cộng đồng người dân ở các vùng biển của Thăng Bình đã phát động nhiều mô hình hay, ý nghĩa để bảo vệ biển đảo quê hương. Từ “Thu gom rác thải nhựa từ biển vào bờ, biến rác thành tiền” của Hội LHPN xã Bình Minh, cho đến thành lập tổ xung kích 10 - 15 người thu gom rác thải từ biển vào bờ, dọn vệ sinh bãi biển vào thời điểm giao mùa thu - đông. Đây là thời điểm thủy triều dâng cao, một lượng lớn rác từ biển vào bờ.
Năm 2024, các xã biển của Thăng Bình ra quân dọn vệ sinh môi trường nơi công cộng và 73,25km đường; tổng khối lượng rác thải thu gom và xử lý trong đợt chiến dịch khoảng 208,7m3; cấp phát 1.200 thùng rác và giỏ rác cho các hộ dân; tổng số người tham gia trong đợt chiến dịch khoảng 5.430 người…
Bãi biển xanh - không rác thải
Bước qua năm thứ 16, Cù Lao Chàm phát động người dân trên đảo nói không với túi ny lon. Khách du lịch được khuyến nghị mang theo bình nước cá nhân, và các quầy hàng đều sử dụng bao gói thân thiện môi trường. Đến Cù Lao Chàm, hình ảnh người dân xách giỏ đi chợ, sử dụng các túi lưới đựng thực phẩm tươi và túi giấy đối với thực phẩm khô; các bao bố được tái sử dụng trở nên quen thuộc.
Kết quả, hơn một thập kỷ, vùng biển quanh đảo đã hồi sinh: nước biển trong trở lại, san hô phục hồi và sinh vật biển phát triển mạnh. Chưa kể, 100% cơ sở kinh doanh dịch vụ và hộ dân đã ký cam kết giảm dùng đồ nhựa, ưu tiên dùng sản phẩm thân thiện với môi trường.
Trong khi đó, tại TP.Đà Nẵng, dù du lịch phát triển sôi động, Đà Nẵng vẫn ưu tiên bảo vệ môi trường biển với sự chung tay mạnh mẽ từ cộng đồng. Để hạn chế rác thải gây ô nhiễm biển, các đơn vị chức năng của TP.Đà Nẵng đã triển khai các chương trình như “Bãi biển xanh - không rác thải”, “Biển cần bạn - bạn cần biển”, “Đổi rác lấy quà”, “Tái sử dụng chai nhựa”, “Vì một Sơn Trà xanh”.
Ông Nguyễn Đức Vũ - Trưởng ban Quản lý bán đảo Sơn Trà và các bãi biển Đà Nẵng, cho biết, điểm đáng mừng là các chương trình này nhận được sự hưởng ứng tích cực từ cộng đồng.
“Bên cạnh việc duy trì công tác làm sạch bãi biển, lắp đặt thêm thùng rác dọc bãi biển, chúng tôi khuyến khích các tổ chức, cá nhân kinh doanh dịch vụ trên bãi biển tự trang bị thùng rác, phân loại rác tại nguồn, hướng dẫn du khách bỏ rác đúng nơi quy định. Đối với môi trường nước biển, hằng năm, chúng tôi thả và thu phao, dọn vệ sinh cho các khu vực bảo vệ san hô được giao quản lý, phối hợp với trạm biên phòng Công trình 15 tuần tra, nhắc nhở các trường hợp làm ảnh hưởng đến san hô” - ông Nguyễn Đức Vũ nói.
Tuần lễ Biển và hải đảo Việt Nam (1- 8/6) và Ngày Đại dương thế giới (8/6) năm nay, Bộ NN&MT yêu cầu các xã biển cần xây dựng mô hình phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn tại các vùng ven biển; kiểm soát ô nhiễm chất thải nhựa, đặc biệt là ô nhiễm rác thải nhựa đại dương; bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi các hệ sinh thái biển; bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa biển; khai thác, đánh bắt thủy sản an toàn, bền vững, đúng pháp luật gắn với bảo vệ môi trường. Ngoài ra tăng cường công tác kiểm soát, giám sát, xử lý rác thải nhựa, chất thải rắn tại các khu vực ven biển; thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn tại cộng đồng ven biển; ưu tiên các sáng kiến địa phương trong bảo vệ môi trường biển.
Doanh nghiệp du lịch, đặc biệt là các resort ven biển như InterContinental Danang, Furama hay Fusion Suites, đã tự xây dựng bộ quy tắc “không nhựa”, chuyển sang dùng đồ gỗ, ống hút giấy và nước lọc đóng chai thủy tinh. Họ cũng phối hợp tổ chức các đợt dọn vệ sinh bãi biển cùng khách lưu trú như một phần trong trách nhiệm du lịch xanh.
Ngay cả giới trẻ cũng góp phần thay đổi diện mạo biển Đà Nẵng. Các nhóm như GoGreen Danang, GreenViet, hay nhóm “Rùa Biển” do sinh viên Đại học Kinh tế thành lập, đã triển khai các chiến dịch “Cùng nhau nhặt rác - cùng nhau yêu biển”, “Tái chế từ rác biển”, nhận được sự ủng hộ lớn của cộng đồng.
ĐI BIỂN THỜI KHAM KHÓ
Không phải bây giờ mà từ nhiều năm trước, các chuyên gia đã gióng hồi chuông cảnh báo Biển Đông dần cạn cá. Nhiều giải pháp đề nghị can thiệp, nuôi biển được đặt ra nhưng nay chưa thành hiện thực.
Ngư dân Quảng Nam hơn ai hết cảm nhận rõ sự khan hiếm của biển này. Trong khoảng 3 năm nay, câu chuyện buồn trên những con tàu lênh đênh hàng tháng trời mà không đủ phí tổn xuất hiện ngày một nhiều hơn ở các âu thuyền, cảng cá. Nhiều ngư dân buộc phải xoay chuyển trong gian nan.
Không có giải pháp thì cá sẽ hết nhanh hơn
Ông Nguyễn Quốc Dũng, cán bộ phụ trách Nông nghiệp xã Tam Quang (Núi Thành), cho biết năm 2023 đội tàu đánh bắt xa bờ của xã đánh được gần 19.000 tấn thủy hải sản. Nhưng cuối năm 2024 sản lượng chỉ đạt 13.000 tấn. So với trước đây, sản lượng đánh bắt đang giảm nhanh. “Ngư dân đi chuyến nào về lỗ chuyến đó, tình hình khó khăn chồng chất, tàu bè nằm bờ rất nhiều” - ông Dũng nói.
Hiện toàn tỉnh Quảng Nam có hơn 2.700 phương tiện đánh bắt xa bờ công suất từ 385 mã lực trở lên. Thời gian gần đây năng suất đánh bắt không đạt khiến ngư dân cho tàu cá nằm bờ hàng loạt ở các huyện như Núi Thành, Thăng Bình, Hội An.
Ở xã Tam Quang - nơi có lượng tàu xa bờ nhiều nhất của Núi Thành, lượng tàu cá công suất lớn nằm bờ từ đầu năm quanh con số hơn 100. Phó Chủ tịch UBND xã Tam Quang - ông Bùi Thanh Tân nói tình hình “rất nan giải” vì ngư dân lỗ liên tục.
Lãnh đạo Chi cục Thủy sản (Sở NN&MT) Quảng Nam cho rằng việc biển cạn cá là thông tin không mới. Thực tế đã được nhiều chuyên gia, cơ quan cảnh báo từ lâu và kiến giải các giải pháp.
“Nguyên nhân chính là nguồn cá cạn kiệt trong khi năng lực đánh bắt lại lớn hơn so với nguồn lợi cho phép, độ vênh giữa năng lực với nguồn lợi ngày càng lớn dẫn đến sản lượng giảm dần qua từng năm. Sản lượng như năm nay thì sẽ không đạt, nhưng bù lại được cái là nghề câu mực lại tốt” - một lãnh đạo Chi cục Thủy sản nói.
Tại xã Tam Giang, nhiều chủ tàu từng làm ăn khấm khá nhưng do biển khó nên thay vì ra biển sản xuất, một số người lại coi đó là… nghề phụ. “Nghề” chính của các chủ tàu là… đi nhắn tin.
Khác với tàu đi sản xuất, tàu chuyên ra biển nhắn tin được trang bị chẳng giống ở đâu: ngư cụ thô sơ, chủ yếu là dụng cụ câu đơn giản, ngư dân theo tàu chỉ tối thiếu từ 4-5 người. Tàu cả đi và về mỗi chuyến khoảng 2 tuần, tối đa 4 chuyến trong năm, mục đích chính là để nhắn tin hoàn tất thủ tục hỗ trợ tiền dầu, việc khai thác được hay không không còn quá quan trọng.
Ông Nguyễn Văn Lúc - cán bộ Nông nghiệp xã Tam Giang - nói rằng có 3 tàu của xã này thuộc sở hữu của hai chủ đang hoạt động vươn khơi để nhắn tin. Các tàu này đi với số lượng ngư dân rất hạn chế, vì thiếu ngư cụ nên các chuyến đi biển không hiệu quả.
“Chủ các tàu này đi biển lỗ quá nên chuyển tàu qua đi nhắn tin. Mỗi năm tối đa đi 4 chuyến, chủ yếu là giã mực, nghề câu” - ông Lúc nói.
Khi ngư dân giỏi phải bán ngư cụ
Ở thôn Sâm Linh Đông, xã Tam Quang, ông Huỳnh Văn Diệp là người sở hữu hai tàu xa bờ gồm tàu QNa90745 công suất 700 mã lực và một tàu hậu cần QNa91827. Ông Diệp từng là ngư dân điển hình, được Chủ tịch UBND tỉnh tặng huy hiệu Vì sự nghiệp xây dựng và phát triển Quảng Nam 2017.
Một đời vùng vẫy với Hoàng Sa, chính ông Diệp cũng không tin nổi có ngày mình lâm vô cảnh bế tắc tới mức phải bán ngư cụ để chuyển nghề khác dù rằng ông không mong muốn.
Do lỗ liên tục trong 3 năm, từ tháng 7 vừa qua ông Diệp buộc phải bán giàn lưới gồm máy kéo, chì, lưới… với giá 300 triệu đồng. Tương tự, người bạn của ông Diệp là ngư dân Đỗ Tuấn, chủ tàu cá 90857 công suất 770 mã lực chuyên ngư trường Hoàng Sa cũng phải bán toàn bộ giàn lưới trên tàu để chuyển qua nghề câu, kết hợp đi nhắn tin.
“Nói thật giờ đi biển chỉ có lỗ chết. Càng đi càng lỗ, cũng muốn gắn bó với nghề lắm nhưng giờ đi chuyến nào lỗ chuyến đó thì chịu gì nổi. Chúng tôi buộc phải bán ngư cụ rồi chuyển qua lưới nhỏ, nghề câu kết hợp ra khơi nhắn tin, làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền thôi chứ cầm cự không nổi nữa” - ông Diệp nói.
Theo Chi cục Thủy sản tỉnh, năm 2024 tổng sản lượng thủy sản toàn tỉnh ước đạt 127.102 tấn - bằng 98,49% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, khai thác thủy sản đạt 99.108 tấn - đạt 99,11% kế hoạch.
Nghề đánh bắt xa bờ đang đối diện với nhiều thách thức lớn như lực lượng lao động khan hiếm, ngư dân đối diện với nhiều khó khăn về giá cả, thiên tai, sản lượng khai thác đánh bắt sụt giảm liên tục.
Trước xu thế đánh bắt văn minh, hiện đại, chuyên nghiệp và góp phần giữ gìn tài nguyên biển bền vững… thời gian qua các cấp các ngành đã huy động tổng lực phối hợp chặt chẽ triển khai chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) góp phần cùng cả nước gỡ “thẻ vàng” thủy sản.
Nội dung: VIỆT NGUYỄN - QUỐC TUẤN - GIANG BIÊN - HUỲNH TRÂN - CẨM PHÔ
Trình bày: MINH TẠO
Zalo Báo & Đài PT-TH Quảng Nam