Hậu kiểm sản phẩm OCOP ở Quảng Nam ra sao?

Buông lỏng quản lý

Theo quy định, mỗi sản phẩm OCOP sau khi được công nhận chỉ có giá trị trong vòng 36 tháng và cần được đánh giá lại nếu muốn tiếp tục sử dụng nhãn hiệu OCOP trên bao bì. Thế nhưng, trên thực tế, nhiều chủ thể vẫn giữ nguyên bao bì cũ với tem sao OCOP, tiếp tục trưng bày, tiêu thụ sản phẩm mà không qua bất kỳ quy trình tái đánh giá nào.

Thống kê cho thấy, đến cuối năm 2024, toàn tỉnh đã có 478 sản phẩm OCOP được công nhận, tuy nhiên chỉ 339 sản phẩm còn hiệu lực. Như vậy, có đến 139 sản phẩm đã hết thời hạn nhưng chưa được đánh giá lại hoặc tái công nhận, tức là đang tồn tại trên thị trường trong tình trạng “hết chuẩn”, không còn đủ điều kiện sử dụng tem sao OCOP theo đúng quy định.

Đây là con số không nhỏ, phản ánh rõ ràng một lỗ hổng trong công tác hậu kiểm. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về siết chặt quản lý để bảo vệ uy tín thương hiệu OCOP và đảm bảo sự công bằng cho các chủ thể thực hiện đúng quy trình.

Tình trạng “hết chuẩn” không chỉ diễn ra âm thầm tại các điểm bán lẻ nông sản, mà còn công khai tại các hội chợ, triển lãm thương mại do các cơ quan nhà nước tổ chức. Nhiều gian hàng giới thiệu sản phẩm vẫn sử dụng bao bì mang logo OCOP mà không có kèm theo thông tin cập nhật thời hạn công nhận. Một số chủ thể cho biết, chi phí đánh giá lại không hề thấp, đặc biệt khi không còn nguồn ngân sách hỗ trợ như giai đoạn đầu khiến họ ngần ngại thực hiện.

Anh N.T.T. (chủ thể OCOP tại một huyện miền núi trên địa bàn tỉnh), chia sẻ: “Để hoàn thiện hồ sơ tái công nhận, chúng tôi phải bỏ chi phí đi lại, thuê đơn vị kiểm nghiệm, in ấn nhãn mác mới… mà đổi lại là một tờ giấy công nhận không tạo được cú hích cho thương hiệu, không hỗ trợ thêm được gì về đầu ra. Trong khi đó, sản phẩm vẫn bán tốt dù không ai hỏi đến thời hạn chứng nhận, thì liệu có cần thiết phải tiếp tục đầu tư hay không?”.

Sự “thờ ơ” này đang làm lu mờ vai trò định danh của chương trình OCOP. Người tiêu dùng, vốn tin tưởng vào nhãn hiệu nhà nước bảo chứng, sẽ khó phân biệt đâu là sản phẩm còn hiệu lực, đâu là sản phẩm đã lỗi thời, từ đó dễ rơi vào trạng thái hoài nghi, thậm chí quay lưng với hệ thống phân hạng từng được kỳ vọng là nền tảng phát triển sản phẩm nông nghiệp đặc trưng vùng miền. Từ góc độ quản lý, việc buông lỏng khâu hậu kiểm không chỉ gây nhiễu loạn thị trường mà còn dẫn đến nguy cơ lãng phí nguồn lực đã đầu tư.

Logo OCOP “cõng” mọi mặt hàng

Không dừng lại ở việc sử dụng nhãn hiệu OCOP cho sản phẩm đã hết hạn, một lỗ hổng lớn khác đang tồn tại là việc lạm dụng logo OCOP để gắn lên những sản phẩm chưa từng được công nhận.

Đặc biệt, tại các sự kiện xúc tiến thương mại, triển lãm giới thiệu nông sản, không ít chủ thể chỉ có một sản phẩm đạt chứng nhận nhưng lại trưng bày hàng loạt sản phẩm khác đi kèm bao bì in logo OCOP như thể toàn bộ danh mục đều được công nhận.

Theo ghi nhận của phóng viên, một số cơ sở sản xuất sản phẩm dược liệu, sản phẩm tiểu thủ công nghiệp đều được mang nhãn hiệu OCOP, dù thực tế chỉ có một sản phẩm trong số đó được công nhận. Sự nhập nhằng này không chỉ gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến tính minh bạch của hệ thống OCOP.

Ông Võ Hưng - Phó Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Chi cục Phát triển nông thôn Quảng Nam) cho rằng, đây là hành vi sai quy định. Logo OCOP chỉ được phép sử dụng cho sản phẩm đã có quyết định công nhận, được xác lập mã, lưu hồ sơ rõ ràng.

Việc gắn logo cho sản phẩm ngoài danh mục là hành vi đánh lừa người tiêu dùng và gián tiếp làm tổn hại đến giá trị thương hiệu OCOP mà toàn tỉnh đã mất nhiều năm đầu tư xây dựng. Ngành chức năng đã nhiều lần nhắc nhở các chủ thể phải tuân thủ nghiêm quy định này.

“Thời gian tới ngành chức năng sẽ tăng cường công tác hậu kiểm, không chỉ tại các điểm bán hàng mà cả trong lưu thông thị trường và hội chợ. Đồng thời sẽ kiến nghị bổ sung quy định cụ thể về việc sử dụng logo OCOP, từ phạm vi, thời hạn đến hình thức thể hiện trên bao bì để tạo sự thống nhất, rõ ràng giữa các cấp.

Cùng với đó, công tác truyền thông sẽ được đẩy mạnh, giúp các chủ thể hiểu rằng xây dựng và giữ gìn thương hiệu OCOP không chỉ là trách nhiệm với cộng đồng, mà còn là lợi ích lâu dài cho chính hoạt động kinh doanh của họ. Không thể để một sản phẩm OCOP “cõng” hàng chục mặt hàng khác. Làm như vậy là sai bản chất chương trình, gây lãng phí chính sách và phá vỡ nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng trên thị trường” - ông Hưng nói.