Lấp lánh phía triền cát

Ký ức “miền cát cháy”

Trong câu chuyện lúc nhàn rỗi, nhiều người già của quê xứ thi thoảng lại chép miệng rằng, nửa thế kỷ trôi đi như chớp mắt. Cũng những ngày tháng Ba lịch sử, năm 1975, bà Nguyễn Thị Lộc (97 tuổi, quê phường Điện Dương, thị xã Điện Bàn) tất tả bỏ cuốc lò dò ra vệ đường cái, thấp thỏm dòm từng khuôn mặt chiến sĩ trong đoàn quân giải phóng để tìm con trai. Con trai bà không có mặt trong đoàn hành quân hôm ấy nhưng sau đó cũng lành lặn trở về.

Đối với bà và nhiều người đàn bà khác, niềm hân hoan sau ngày đất nước thống nhất chỉ vậy là quá đủ.

“Hồi mới giải phóng, cả xứ cát ni chỗ mô cũng chỉ thấy dương liễu và bụi rậm. Chỗ họ làm công trình, khách sạn chừ toàn là cỏ lông chông, rau muống biển. Ngày xưa, lội lên đồi cát ngó xuống Hội An là thấy cả một dải Cẩm Hà, Cửa Đại trống trơn xa mấy cây số. Đồng ruộng thì toàn cỏ dại, sình lầy, vương vãi bom mìn sót lại. Vỡ ra trồng kiếm hạt lúa đắp đổi qua ngày cũng lắm gian truân, có người xui rủi vướng phải mìn thương tật cả đời” - bà Lộc bồi hồi nhớ lại.

Dù chỉ cách phố thị mười mấy cây số về cả ba phía, nhưng thuở đó miệt biển này như xa xôi vạn dặm trong tâm tưởng của người thị tứ. Tận đến cuối những năm 1990, khi trời sập tối là chẳng mấy ai dám lai vãng đường ven biển ra Đà Nẵng bởi đường sá hiu hắt, nguy hiểm rình rập.

Câu ca “Cha mẹ muốn ăn cá thu/ Gả con xuống biển mù mù tăm tăm…” hàm ý phảng phất quang cảnh hắt hiu của làng biển như đeo đẳng xứ cát này suốt cả đời người, tận mấy chục năm sau ngày giải phóng.

Bây giờ, dải cát từ Điện Ngọc, Điện Dương (Điện Bàn) xuống Cẩm An, Cửa Đại (TP.Hội An) đã là chặng đầu tiên của “miền đất hứa” vùng Đông Quảng Nam. Toàn bộ bờ biển khoảng 15km tại khu vực này đều đã đô thị hóa từ lâu. “Non trẻ” nhất như Điện Ngọc và Điện Dương cũng lên phường tròn 10 năm…

“Nảy mầm” từ cát

Sau ngày tái lập tỉnh Quảng Nam (năm 1997), những “làn gió” phát triển thổi đến, khơi dậy sức sống cho triền cát này. Đô thị mới Điện Nam - Điện Ngọc hình thành (năm 1999), khoác lên “tấm áo” nhiều sắc màu cho vùng quê nghèo bên sông, bên biển.

Liền sau đó, tuyến đường ven biển Đà Nẵng - Hội An hiện đại bậc nhất Quảng Nam thời bấy giờ được đưa vào sử dụng đã giúp mạn biển Điện Bàn và Hội An chuyển mình. Các bãi biển Hà My, An Bàng, Cửa Đại ngày nào chỉ lóc nhóc bầy trẻ làng chài xúm xít đuổi bắt rồi lặn hụp cùng con sóng lần lượt được gọi tên vào tốp các bãi biển đẹp nhất châu Á.

Dải cát hẹp chỉ dài khoảng 15 cây số hiện là “bến đỗ” của hàng chục khu du lịch tầm cỡ đang hoạt động. Nhẩm đếm, trường quốc tế tại khu vực này còn nhiều hơn trong nội thành Hội An hay Tam Kỳ. Những chỗ chưa mọc lên công trình thì phần lớn doanh nghiệp đã nhanh chân “xí phần” để chờ thời cơ đầu tư. Người dân ở đây ví von hài hước là những đêm ngủ trên bãi cát lưa thưa cỏ lông chông và rau muống biển ngày nào bây giờ đã tính bằng “trăm đô”, “nghìn đô” cả rồi.

Nhiều người lớn tuổi đã đi qua năm tháng chiến tranh chưa từng mường tượng sau mấy chục năm, họ lại thấy người Mỹ, người Hàn… “bắn tiếng xì xồ” rộn ràng ở quê hương mình, nhưng lần này là để giao thương, du lịch. Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp của 4 phường trong vùng này hiện đều lên đến hơn 80%.

Ông Đinh Dũng - Chủ tịch UBND phường Cẩm An (TP.Hội An) cho biết: “Ngày trước, khoảng 80% người dân địa phương bám trụ trong lĩnh vực ngư nghiệp. Còn hiện tại tỷ lệ lao động phi nông nghiệp của phường Cẩm An lên đến hơn 85%, trong đó chỉ một số ít ở loại hình tiểu thủ công nghiệp, còn lại chủ yếu là thương mại - dịch vụ. Du lịch giúp đời sống người dân có sự thay đổi ngoạn mục, thu nhập bình quân đầu người năm 2024 đạt gần 75 triệu đồng, gấp 3 đến 4 lần so với lúc mới lập phường (năm 2004)”.

Theo Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Lê Trí Thanh, điều đáng quý là ở khu vực này vẫn còn giữ được nhiều không gian xanh, bảo tồn được các giá trị đặc trưng của văn hóa sông nước cũng như làng chài miền biển. “Việc lưu giữ được hệ thống giá trị này rất có ý nghĩa trong tiến trình phát triển kinh tế du lịch ở vùng Đông. Điều quan trọng là kinh tế du lịch giúp chia sẻ nguồn thu to lớn cho tất cả tầng lớp nhân dân địa phương, tạo cơ hội cho nhân dân cùng nhau làm giàu nếu biết khai thác sâu hơn nữa các giá trị bản địa” - ông Lê Trí Thanh nhận định.

Giấc mơ chưa trọn vẹn

Là vùng đệm giữa Đà Nẵng và Hội An, dễ hiểu khi triền cát này “lọt vào mắt xanh” của giới thương nhân và trở thành nơi tiên phong của vùng Đông Quảng Nam đón làn sóng đầu tư thương mại - du lịch. Một khi đi tiên phong, những va vấp khó mà tránh khỏi.

Một lãnh đạo TP.Hội An từng bộc bạch, nếu hình dung được diện mạo như hôm nay thì ở thời điểm đó chính quyền đã không cấp phép đầu tư cho một số khu nghỉ dưỡng xây sát ra bờ biển mà sẽ dời hết vào phía trong đường ven biển. Khi đó rất có thể hệ lụy sạt lở bờ biển Cửa Đại sẽ không nghiêm trọng như hiện tại.

Nhưng, trong bối cảnh “ăn chưa đủ no” lúc đó, có một dự án lớn xúc tiến vào là đã dấy lên bao nhiêu khấp khởi từ địa phương mong sớm triển khai để cải thiện kinh tế - xã hội, chứ nào thể dự lường được xoay vần của tự nhiên.

Cũng vì viễn cảnh quá hứa hẹn, có một thời gian, nhiều dự án “trăm tỷ”, “nghìn tỷ” trên giấy cứ thế mặc sức vẽ vời, điền lấp vào vệt biển và ven sông Cổ Cò, để rồi khi có quy hoạch căn cơ lại thì đã tạo thành một bức tranh da báo, không dễ gì xở ra được.

Thống kê của UBND thị xã Điện Bàn, chỉ riêng tại 2 phường Điện Ngọc và Điện Dương đã có hơn 70 dự án “treo” hoặc chậm tiến độ - con số này thậm chí lớn hơn số dự án chậm tiến độ của bất kỳ huyện, thành phố nào khác trong tỉnh.

Công cuộc vá lỗi ở “miền đất hứa” này vẫn đang tiếp diễn nhưng sẽ rất nhiêu khê. Đề án sắp xếp dân cư ven biển với lượng dân cư cần sắp xếp đến hàng chục nghìn người của Điện Bàn, mấy năm nay vẫn chưa đến đâu.

Tại vùng này hiện còn có Đồ án thiết kế đô thị tuyến ven biển, ven sông Cổ Cò từ thị xã Điện Bàn đến TP.Hội An được Sở Xây dựng thiết lập để “chỉnh đốn” không gian một trong những vùng trọng điểm thu hút đầu tư của tỉnh.

Ông Bùi Anh Tuấn - Trưởng phòng Quy hoạch - kiến trúc (Sở Xây dựng) nói: “Tới năm 2019 là khu vực ven biển Điện Bàn, Hội An gần như đã kín các dự án rồi. Đồ án lần này là cơ hội rà soát lại dọc ven biển và ven sông Cổ Cò còn những khoảng trống nào để sắp xếp, quản lý không gian công cộng. Nói hơi tội nhưng chính là giữ cho được những phần rẻo đất còn lại”.

Lang thang triền cát dưới màu nắng trong veo tháng Ba, dễ dàng bắt gặp những nụ cười hồ hởi khi ai đó khơi lại ký ức cơ cực một thời đã qua. Nhưng hồ như trong đáy mắt còn gợn một chút ưu tư về dở dang của quê xứ. Hẳn rồi, bởi cuộc chuyển mình của triền cát này cả ở phía biển và phía sông, vẫn chưa trọn vẹn..