Báo chí dữ liệu: “Ngọn gió” đổi mới của báo chí Việt Nam
Có lúc bạn cầm một tờ báo in trên tay hay lướt qua một bài viết trên mạng và tự hỏi làm thế nào để những con số khô khan trở thành câu chuyện lôi cuốn, dễ hiểu? Câu trả lời nằm ở báo chí dữ liệu.
Không chỉ là những biểu đồ hay infographic bắt mắt, báo chí dữ liệu là cách để biến dữ liệu thô thành những câu chuyện sống động, gần gũi, giúp độc giả hiểu rõ hơn về thế giới quanh mình.
Khi dữ liệu kể chuyện
Báo chí dữ liệu không chỉ đơn thuần là trình bày số liệu. Nó là nghệ thuật kết hợp dữ liệu, công nghệ và câu chuyện để tạo ra những bài viết vừa sâu sắc vừa dễ tiếp cận.
Theo phân tích của Báo Nhân Dân, báo chí dữ liệu đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược nội dung vượt trội của các cơ quan báo chí hiện đại. Chuyên đề Tri thức chuyên sâu của Báo Nhân Dân là một minh chứng.
Trong một bài viết phân tích về xu hướng tiêu dùng năm 2024, báo Nhân Dân sử dụng dữ liệu từ Tổng cục Thống kê, kết hợp với biểu đồ tương tác, để minh họa sự thay đổi trong thói quen mua sắm của người Việt sau đại dịch. Độc giả không chỉ đọc mà còn có thể nhấp vào từng tỉnh thành để xem dữ liệu cụ thể, từ đó hiểu rõ hơn về bức tranh kinh tế toàn quốc.
Diễn đàn báo chí Việt Nam tổ chức năm 2024 nhấn mạnh rằng, chính khả năng trực quan hóa và kể chuyện từ dữ liệu đã giúp các cơ quan báo chí nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của độc giả về thông tin chính xác và sinh động.
Thế nhưng thử nhìn vào quy trình làm báo chí dữ liệu - nó không hề đơn giản. Bắt đầu từ việc thu thập dữ liệu, “làm sạch” để loại bỏ sai sót, phân tích để tìm ra ý nghĩa, và cuối cùng là trình bày bằng các công cụ trực quan, chuyên nghiệp.
Một biên tập viên của Báo Thanh Niên chia sẻ rằng để làm một bài báo dữ liệu về tỷ lệ thất nghiệp ở TP.Hồ Chí Minh, đội ngũ của họ phải đối chiếu số liệu từ Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động với các báo cáo của ngành chức năng. Quá trình này mất hàng tuần, và kết quả là một tác phẩm với biểu đồ minh họa rõ ràng, giúp người đọc hiểu ngay tác động của thất nghiệp đến từng nhóm ngành nghề.
Hành trình phía trước
Báo chí dữ liệu không chỉ là một công cụ mà cũng là cách để báo chí Việt Nam lấy lại niềm tin của độc giả trong thời đại tin giả tràn lan. Chẳng hạn một bài báo dữ liệu về tỷ lệ tiêm vắc xin, với số liệu minh bạch từ Bộ Y tế và biểu đồ rõ ràng sẽ thuyết phục hơn nhiều so với những bài viết cảm tính.
Đây chính là lý do báo chí dữ liệu được xem là xu hướng tất yếu, không chỉ để nâng cao chất lượng nội dung mà còn để đáp ứng nhu cầu của độc giả hiện đại - những người muốn thông tin nhanh, chính xác và trực quan. Nhìn về tương lai, báo chí dữ liệu ở Việt Nam có thể sẽ xuất hiện nhiều hơn trên các nền tảng như TikTok hay Zalo, nơi độc giả trẻ đang tập trung.
Hãy tưởng tượng bạn lướt TikTok và bắt gặp một video ngắn giải thích tình hình lạm phát qua các con số sinh động, hoặc một bài báo tương tác trên VietnamPlus cho phép bạn nhập thu nhập của mình để xem tác động của giá cả tăng. Những điều đó đang dần trở thành hiện thực.
Với sự hỗ trợ của công nghệ và chính sách, báo chí dữ liệu không chỉ là ngọn gió đổi mới mà còn là động lực để báo chí Việt Nam vươn xa, trở thành người bạn đồng hành đáng tin cậy của mọi độc giả.
Báo Quảng Nam dùng báo chí dữ liệu minh họa đậm nét tình hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương
Từ khoảng năm 2023 đến nay, cùng với việc đầu tư hạ tầng công nghệ tương đối hiện đại như hệ thống CMS mới, phần mềm Tòa soạn hội tụ, cạnh đó là việc nâng cao trình độ đội ngũ phóng viên, biên tập viên… Báo Quảng Nam từ việc sản xuất thử nghiệm báo chí dữ liệu các năm trước đó đã đi vào sản xuất chính thức loại hình này với nhiều ấn phẩm minh họa đậm nét về tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh.
Từ các sự kiện lớn như Quảng Nam công bố quy hoạch thời kỳ 2021 - 2030, dấu ấn 50 năm giải phóng… đến các hội nghị sơ kết, tổng kết các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước, Mặt trận và lĩnh vực nông nghiệp, du lịch… đều được minh họa bằng nhiều tác phẩm báo chí dữ liệu ấn tượng dưới hình thức Megastory, eMagazine, Infographic…
Chuyên đề chuyên sâu trên báo Quảng Nam điện tử là nơi tập hợp một cách hệ thống, bao quát chuỗi nội dung, sự kiện chi tiết mà người đọc có thể tìm thấy nhiều thông tin được tập hợp, trình bày một cách sinh động, đầy đủ, khoa học, liên kết…
Tương lai, Báo Quảng Nam (có thể đổi măng sét khi hợp nhất Quảng Nam và Đà Nẵng) tiếp tục nghiên cứu ứng dụng công nghệ AI vào phân tích và tối ưu hóa quy trình sản xuất, thăm dò, đánh giá người dùng, phân tích dữ liệu cho mục đích chuyên sâu hơn… Các sản phẩm báo chí dữ liệu như video ngắn phân tích dữ liệu về du lịch, tình hình tăng trưởng kinh tế, bức tranh thu hút đầu tư… có thể xuất hiện nhiều hơn trên các nền tảng mới như Facebook, TikTok, Zalo… của Báo Quảng Nam, giúp tiếp cận nhiều đối tượng độc giả hơn.
Zalo Báo & Đài PT-TH Quảng Nam