Nhà văn Anna Mọi: Chế ngự trong tâm hồn là đất mẹ

Bước chân vào làng văn chương thế giới

Anna Mọi tên thật là Trần Thiên Nga, sinh năm 1955 tại Sài Gòn. Bà du học ở Pháp năm 1973 và đã viết khá nhiều tác phẩm bằng tiếng Pháp. Ngày nhỏ, Anna Mọi hay được theo gia đình sống ở nhiều nơi, trong đó có miền sơn cước.

“Mẹ tôi đã gọi tôi là mọi, ý là cô con gái bé nhỏ. Tôi luôn nhớ những cảnh sống của người dân ở đó. Tới giờ, tôi vẫn luôn thích được đi Mù Căng Chải, Pù Luông… là những nơi miền núi hoang sơ với con người thuần chất. Đối với tôi, cuộc sống của những người miền núi không khác biệt với mình, bởi nghệ sĩ nhiều khi ở trong tình trạng đơn lập. Và cái tên Anna Mọi giống như Anna bé nhỏ, là để nhớ và như một sự đồng cảm với những người dân tộc ấy”.

Năm 1973, bà được học bổng ở Pháp và du học với chuyên ngành Lịch sử. Tại sao một người thích viết lại học sử chứ không phải văn chương? Bà đã chọn lịch sử với tư duy, học gì cũng phải chính xác, và lịch sử sẽ cung cấp những kiến thức chính xác chứ không chỉ là văn chương với tư duy “fiction” (có hư cấu), bởi lịch sử, phải có thực.

Sau đó, bà chuyển sang học thời trang tại trường École de la Chambre Syndicale, rồi lại sang một khóa học về triết. Có thể nói, cầm kỳ thi họa cái gì cũng vừa vừa để chơi trong cuộc đời này. Thế nên Thiên Nga Anna Mọi cứ lặng lẽ với các đam mê và cuộc chơi của mình như thế.

Sau những chuyến di chuyển qua nhiều nước trên thế giới cùng chồng, “phạm vi” sống và trải nghiệm của bà ngày càng rộng hơn. Nhưng, có lẽ chế ngự trong tâm hồn bà, vẫn là đất mẹ.

Sau này, về Việt Nam sinh sống, hay về Việt Nam chơi, bà quyết định viết một cách nghiêm túc. Bà viết rồi âm thầm gửi bản thảo qua bưu điện tới các nhà xuất bản tại Pháp.

Hai tập truyện ngắn đầu tiên đã được Nhà xuất bản Les Editions de l’Aube nhận xuất bản ngay. Sau đó, cuốn tiểu thuyết đầu tay “Riz Noir”, bà gửi bản thảo cho 6 nhà xuất bản lớn là Gallimard, Flammarion, Actes Sud, Le Seuil, Fayard, Albin Michel.

Trong số đó, có 2 nhà xuất bản từ chối, và nhà xuất bản bản muốn mua bản quyền dạng đấu giá. Sau khi thượng lượng, bà quyết định không xuất bản ở nhà xuất bản mua bản thảo với giá cao nhất, mà đồng ý ký hợp đồng với Gallimard là nhà xuất bản của những văn sĩ có tiếng như Marcel Proust hoặc Le Clezio đã được giải Nobel năm 2008.

Như vậy, đây là một sự lựa chọn khá tuyệt bởi đây là một nhà xuất bản uy tín với các tác giả nổi tiếng trên thế giới và Anna Mọi đã bước một chân vào làng văn chương thế giới.

Sự tự do lớn nhất

Anna Mọi chia sẻ, bà rất mê văn chương của nữ nhà văn Mỹ Harriet Doerr, khi tác phẩm đầu tay của bà được xuất bản ở độ tuổi 74. Với văn chương cổ điển, bà mê Guy de Maupassant, còn văn học Việt Nam, bà “mê” Nguyễn Huy Thiệp bởi cách viết của ông về con người và nhất là về người dân quê, rất hiện thực nhưng đầy ý nghĩa với lối viết ẩn dụ.

Năm 2017, cuốn “Nọc Bướm” của bà được Giải thưởng Littérature-monde của Pháp, một thành viên trong ban giám khảo đã cho rằng: “Cách quan trọng là tác giả đưa chúng ta bước vào cuộc sống của một thiếu nữ, vào cuộc khám phá giới tính của cô ấy…”.

Anna Mọi nói: “Lần đầu tiên tôi viết một cuốn tiểu thuyết liên quan tới kỷ niệm của chính mình về những năm 1972-1973, lúc ấy còn chiến tranh. Tiểu thuyết này đặt ra những câu hỏi về tuổi thiếu niên xung quanh bạo lực, với nhân vật tên Xuân, một cô gái tuổi dậy thì trong bối cảnh hậu thuộc địa Pháp và chiến tranh leo thang của Mỹ. Cô gái ấy đã có nhiều trải nghiệm với một tuổi trẻ đầy biến cố. Cô gái sống với câu chuyện tình yêu, tình bạn của mình giống như những người khác, họ làm việc của họ, không bận tâm đến những gì xảy ra xung quanh và những người có thể cản bước họ…”.

Với Anna Mọi, công cuộc khám phá văn chương hay rộng lớn hơn, là khám phá cuộc sống, đó chính là sự tự do lớn nhất. Khi viết văn, bà có cảm giác mình đã tiến được một bước rất dài trong đi hành trình cuộc đời. Cảm giác nhẹ nhõm như được thoát khỏi trần gian mỗi khi hoàn thành một cuốn sách. Càng nhẹ thì càng bay bổng được đúng không? “Tự do đúng là một lý tưởng tôi theo đuổi từ tuổi thiếu niên”.

Khi được hỏi nơi nào làm cho bà thích lưu trú lâu dài nhất, bà chia sẻ, đó chính là Hội An. “Tôi đã ở Hội An năm 2009, trong thời gian ly dị chồng. Tôi rất mê Hội An, bởi ở đó có sông, có biển, có đường phố nhỏ xinh và tôi ngày ngày có thể đi xe đạp dạo chơi trên phố. Tôi có một ngôi nhà nhỏ ven sông ở làng Cẩm Thanh. Nhiều khi tôi muốn sống một mình để làm những điều mình thích, và đây là quãng thời gian tuyệt vời. Tôi đã viết xong cuốn “Nọc bướm” tại Hội An. Bạn bè nói ở đó “đất tốt” nên tôi đã hoàn thành xong một tác phẩm”.

Ngôi nhà của bà Anna Mọi ở Cẩm Thanh khá đẹp và mang phong cách riêng, gần với văn hóa dân gian xưa, những nét đương đại kết hợp cùng dân gian khiến cho nơi này tạo cảm hứng nhiều hơn để bà sáng tác...