Rừng bền vững, người an toàn

Ngày 21/3 hàng năm được chọn là ngày Ngày Quốc tế về Rừng. Khắp thế giới, các quốc gia tổ chức chiến dịch trồng rừng, trước thực trạng diện tích rừng ngày càng suy giảm, cả về số lượng lẫn chất lượng. Trồng và nuôi dưỡng rừng là chúng ta đang chung tay chống biến đổi khí hậu, sự mất cân bằng của đa dạng sinh học. Rừng có lớn, phát triển tốt, con người mới thực sự sống khỏe, an toàn.

Truy từ nguyên liệu

Là một đơn vị làm các sản phẩm về hoa giấy bằng thủ công, Maypaperflower (có trụ sở ở Huế), luôn đặt tính bền vững trong hoạt động sản xuất và kinh doanh của mình với mục tiêu có những tác động xã hội tới môi trường và con người.

Phan Ngọc Hiếu, nhà sáng lập thương hiệu Maypaperflower chia sẻ rằng, những sản phẩm hoa giấy không chỉ dừng lại ở việc làm đẹp, trưng bày, làm quà tặng. Cô hy vọng, việc dùng nguyên vật liệu bền vững, thân thiện với môi trường sẽ góp phần giảm thiểu tác động đến thiên nhiên.

Hiếu luôn ưu tiên việc chọn nguyên liệu giấy làm hoa phải có chứng chỉ FSC khai thác từ rừng trồng bền vững và giấy recycled (giấy được làm từ giấy đã qua sử dụng đã được xử lý để có thể sử dụng lại). “Hoa ngoài làm đẹp cho không gian, ngôi nhà thì hoa của chúng mình tạo ra cũng phải có trách nhiệm với cộng đồng, với môi trường. Tôi tin mỗi người chỉ cần chung sức sẽ góp phần cho thiên nhiên bền vững hơn” - Phan Ngọc Hiếu nói.

Nỗ lực bảo vệ rừng theo cách của Hiếu có thể tạo niềm cảm hứng cho những ai đang quan tâm về vai trò của rừng trong bối cảnh hiện nay. Theo thống kê, tại Việt Nam, hàng triệu người sống phụ thuộc trực tiếp vào rừng. Nhưng, trong vài thập kỷ trở lại đây, sự mở rộng một cách thiếu bền vững của hình thức độc canh, thường với mục đích trồng cây cao su hoặc cây keo, là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới nạn phá rừng.

Nhiều tổ chức quốc tế đang tập trung thay đổi vấn đề này bằng cách vận động chuỗi cung ứng - từ các công ty quốc tế chuyên phân loại nguyên liệu cho tới các nông dân sản xuất - cùng tạo ra một thị trường bền vững hơn cho các sản phẩm không đóng góp vào phá rừng và suy thoái rừng.

Đơn cử, Dự án Trường Sơn Xanh của USAID (Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ) hỗ trợ Việt Nam chuyển đổi sang phát triển thích ứng thông minh với khí hậu, phát thải thấp và phát triển bền vững để bảo vệ người dân, cảnh quan và đa dạng sinh học tại khu vực trung Trường Sơn với hoạt động tập trung vào hai tỉnh Quảng Nam và Thừa Thiên Huế.

Tại Quảng Nam, dự án được triển khai tại 10 huyện miền núi với hơn 337 nghìn héc ta rừng được cải thiện về quản lý; 82ha rừng tự nhiên được phục hồi sinh cảnh, làm giàu rừng... Nhằm góp phần phát triển bền vững môi trường thiên nhiên, Quảng Nam đã đề xuất Chính phủ thành lập Khu dự trữ thiên nhiên Bà Nà - Núi Chúa, Khu bảo tồn biển Tam Hải - Tam Tiến.

Chứng chỉ rừng bền vững

Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) đưa ra một nghiên cứu, cho rằng việc phục hồi và quản lý bền vững các khu rừng trên thế giới có thể giúp chúng ta loại bỏ lượng carbon tương đương với lượng carbon thải ra từ việc sử dụng dầu mỏ mỗi năm. “Hiện nay chỉ có một cách duy nhất đã được chứng minh có thể loại bỏ carbon khỏi khí quyển ở quy mô lớn: đó là rừng” - ông Kim Carstensen, Tổng giám đốc FSC, chia sẻ.

Chứng chỉ FSC là một tiêu chuẩn tự nguyện, được Hội đồng Quản lý rừng (FSC) phát triển nhằm mục đích thúc đẩy quản lý rừng có trách nhiệm trên toàn cầu. Hội đồng Quản lý rừng FSC (Forest Stewardship Council) là một tổ chức quốc tế, phi chính phủ được thành lập năm 1993. Sứ mệnh là thúc đẩy việc quản lý rừng trên thế giới phù hợp với môi trường, có lợi cho xã hội và có hiệu quả kinh tế.

Tại Việt Nam, một trong những lợi thế lớn nhất của các chủ rừng có được từ việc đạt chứng chỉ FSC là khả năng tiếp cận tới các thị trường cao cấp hơn trên thế giới. Tại các thị trường châu Âu, người tiêu dùng thường sẵn lòng chi trả thêm cho các sản phẩm gỗ như đồ nội thất hoặc giấy nếu họ biết rằng sản phẩm đó có nguồn gốc bền vững và không góp phần làm gia tăng nạn phá rừng. Điều đó giúp đem lại doanh thu cao hơn cho các chủ rừng và tạo ra các liên kết thị trường có ích cho hoạt động kinh doanh.

Fran Price, người đứng đầu WWF Forest Practice cho biết, FSC vẫn tiếp tục là một công cụ hiệu quả trong các khu rừng nhiệt đới và các tiêu chuẩn của FSC chuyển thành những tác động hữu hình.

Muốn giữ rừng, phải giữ được người

Phục hồi những cánh rừng trồng chưa phải là cách để định vị lại tầm quan trọng của rừng trong đời sống. Tháng 11/2024, “Giấy chứng nhận hy sinh” cho một kiểm lâm viên của Quảng Nam, hình như khiến những người gắn cuộc đời với các cánh rừng nở một nụ cười.

Anh Trần Văn Quý - nhân viên Đội Kiểm lâm cơ động và Phòng cháy chữa cháy rừng số 2 - Chi cục Kiểm lâm Quảng Nam, đã hy sinh ngày 15/5/2011 tại tuyến sông Vu Gia, thác Giằng Xay (Mò O), xã Đại Sơn, huyện Đại Lộc.

Anh Quý hy sinh khi thực hiện kế hoạch triển khai công tác quản lý bảo vệ rừng. Giấy chứng nhận nêu rõ: “Tổ công tác Đội Kiểm lâm cơ động và Phòng cháy chữa cháy rừng số 2 thực hiện truy quét tại thác Giằng Xay (Mò O) thì phát hiện lâm tặc cất giấu khối lượng gỗ khai thác trái pháp luật dưới dòng sông. Ông Trần Văn Quý được giao thực hiện trục vớt số gỗ do lâm tặc dìm xuống đáy sông... Trong lúc thực hiện nhiệm vụ, ông bị sụp vào hố nước sâu có dòng xoáy mạnh nên đã bị nước cuốn trôi và hy sinh vào ngày 15 - 5 - 2011”.

Vài năm trước, tại huyện A Lưới (TP.Huế), anh Võ Trọng Thành cùng 6 thành viên Khu bảo tồn Sao La Thừa Thiên Huế đang tuần tra, bảo vệ rừng tại Tiểu khu rừng 347 thuộc địa phận xã Hương Nguyên, huyện A Lưới, bất ngờ một cành cây lớn đổ từ trên cao xuống. Cành cây rơi trúng mặt anh Thành. Nạn nhân ngã gục. Anh em thay phiên nhau khiêng đồng đội ra khỏi rừng. Giữa đêm, xe cứu thương tiếp nhận, chuyển anh đến cấp cứu tại Trung tâm y tế huyện A Lưới. Vết thương quá nặng, mất nhiều máu, anh Thành tử vong khi đồng hồ vừa nhảy sang ngày mới.

Thống kê từ các ngành chức trách, từ năm 2010 đến khoảng cuối năm 2022, có 12 người giữ rừng đã mãi mãi ra đi, 452 chiến sĩ đã mất mát một phần cơ thể hay phải chịu đựng thương tật suốt đời khi làm nhiệm vụ bảo vệ rừng. Máu, mồ hôi, nước mắt và thậm chí cả tính mạng đã đổ xuống dưới tán rừng xanh.

Tại Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập lực lượng Kiểm lâm Việt Nam (năm 2023), ông Lê Minh Hoan - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT nhấn mạnh: “Muốn giữ rừng thì phải giữ được người”. Nhưng cũng con số từ ngành này đưa ra, trong 2 năm từ 2020 đến 7/2022, trên cả nước có hơn 2.300 kiểm lâm, bảo vệ rừng xin nghỉ việc.

Nguyên nhân dẫn đến những người giữ rừng xin nghỉ việc đều chung một lý do: lương thấp, bao quát nhiều việc, nguy hiểm, áp lực, không có thời gian cho gia đình…

Quay trở lại với mục tiêu dựng nên những cánh rừng bền vững, cùng với hoạt động rừng trồng, cần thiết phải ngẫm đến câu chuyện của người đang ngày đêm giữ những cánh rừng.