Thách thức bảo tồn biển Tam Hải

Kết quả đề tài nghiên cứu cơ sở khoa học để đề xuất thiết lập khu bảo tồn biển khu vực Tam Hải (do Viện Hải dương học thực hiện) được xem là “dữ liệu” chủ yếu để xúc tiến xây dựng hồ sơ khu bảo tồn biển này giai đoạn 2021 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Cụ thể, các nhà khoa học đề xuất khu vực bảo tồn biển của xã Tam Hải và vùng lân cận với tổng diện tích 8.260ha, được chia làm 4 khu vực; trong đó phân khu bảo vệ nghiêm ngặt ở phía đông Hòn Mang - Hòn Dứa với diện tích 200ha.

Tuy nhiên, nơi được đề xuất bảo tồn đang đối mặt với thách thức lớn: làm sao để bảo tồn được hệ sinh thái ven biển quý giá trong bối cảnh sự phát triển kinh tế - xã hội và khai thác tài nguyên ngày càng gia tăng.

Theo Ths.Phạm Bá Trung (chủ nhiệm đề tài), vùng biển ven bờ Tam Hải là nơi có nhiều hoạt động kinh tế - xã hội diễn ra với cường độ cao. Các tác động tài nguyên môi trường có tính tích lũy và có thể gây ra những thiệt hại không chỉ đối với đa dạng sinh học, môi trường mà còn có thể gây hại trực tiếp cho hoạt động kinh tế, nhất là du lịch và thủy sản. Đây cũng là nỗi lo của những người nhận thấy trách nhiệm phải giữ gìn tài nguyên ở địa phương.

Ông Nguyễn Ngọc Thọ - Bí thư Chi bộ thôn Thuận An (xã Tam Hải) chỉ ra một vấn đề nhức nhối: sự tác động của nghề lặn và khai thác thủy sản tới các rạn san hô.

Rạn san hô, một trong những hệ sinh thái quan trọng nhất của biển Tam Hải, đang dần biến dạng, thậm chí bị tàn phá nghiêm trọng vì bị giẫm đạp và khai thác quá mức. Sự biến mất của các rạn san hô này không chỉ làm suy yếu khả năng phục hồi hệ sinh thái, mà còn gia tăng nguy cơ sóng biển xâm lấn vào đất liền.

Có thể nhận thấy sự đồng thuận mạnh mẽ từ phía cộng đồng địa phương trong việc thành lập khu bảo tồn biển ở Tam Hải, tuy nhiên, việc thực thi được dự báo không hề đơn giản.

Ông Lê Ngọc Thảo - Trưởng ban Thư ký Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm Hội An, cho rằng mặc dù cộng đồng đã đồng ý bảo tồn, nhưng thách thức lớn nhất là phải đối mặt với sự xung đột lợi ích khi chưa có chiến lược phân vùng hợp lý.

Câu chuyện phân vùng bảo vệ ở Cù Lao Chàm cách đây 20 năm là một bài học đắt giá: mặc dù người dân đồng thuận trong các cuộc họp, nhưng khi chính sách bảo vệ nghiêm ngặt được triển khai, họ lại tìm cách vi phạm để duy trì kế sinh nhai.

Một thách thức nữa, theo bà Lê Thủy Trinh - Phó Giám đốc Sở TN-MT, hiện nay tại khu vực biển Tam Hải trong “tầm ảnh hưởng” của 3 quy hoạch, đó là quy hoạch tỉnh, quy hoạch bảo tồn và quy hoạch khai thác thủy sản, vì vậy việc đề xuất mô hình khu bảo tồn cần rà soát lại cơ sở pháp lý và cần dự lường, đánh giá những tác động.

Và mô hình bảo tồn phù hợp ở Tam Hải, dù ở quy mô như thế nào thì các giải pháp bảo tồn phải được thực hiện một cách hài hòa với lợi ích kinh tế mới có thể duy trì được sự sống động của hệ sinh thái biển, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai.