Ba người con xứ Quảng tại Hội nghị Paris

Hai chị em dì ruột tại Hiệp định Paris

Bà Nguyễn Thị Bình, từ ngày 4/11 - 16/12/1968 là Trưởng đoàn trù bị của Mặt trận dân tộc giải phóng (MTDTGP); từ ngày 16/12/1968 - 6/6/1969 là Phó Trưởng đoàn Đại biểu chính thức của MTDTGP.

Từ ngày 10/6/1969 đến khi ký kết Hiệp định và sau đó, tại Hội nghị quốc tế ở Kleber (Paris) từ ngày 26/2 - 2/3/1973, với vai trò Trưởng đoàn Đại biểu Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (Chính phủ CMLT).

Bà Nguyễn Thị Bình, tên thật Nguyễn Châu Sa, quê làng La Kham, Điện Quang, thị xã Điện Bàn, là cháu ngoại của chí sĩ Phan Châu Trinh.

Ngày 20/12/1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (DTGPMNVN) ra đời. Là người giỏi tiếng Pháp, lại có trình độ và thực tiễn hoạt động chính trị, năm 1962, bà được cử làm Ủy viên Trung ương Mặt trận DTGPMNVN, phụ trách công tác đối ngoại. Cuối năm 1968, bà được cử làm Trưởng đoàn trù bị, rồi Phó Trưởng đoàn của Mặt trận DTGPMNVN tham dự Hội nghị Paris.

Tháng 6/1969, Chính phủ CMLT được thành lập, bà Nguyễn Thị Bình được phân công giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao và Trưởng đoàn Đại biểu Chính phủ CMLT tại Hội nghị Paris, thay thế đoàn Đại biểu Mặt trận DTGPMNVN.

Những năm tháng tham gia đàm phán ở Hội nghị Paris, hình ảnh “Madam Bình”, theo cách gọi của giới truyền thông, luôn gây ấn tượng mạnh với báo chí phương Tây. Trên bàn đàm phán, ai cũng nhận thấy Nguyễn Thị Bình là người phụ nữ mềm mại nhưng khéo léo và đầy bản lĩnh.

Khoảng thời gian giữa hai kỳ họp là một khối lượng công việc lớn và đầy căng thẳng. Bà vừa tổ chức họp báo, trả lời phỏng vấn, tham dự các hội nghị quốc tế, đi châu Á, châu Âu, châu Phi, nhất là chuẩn bị thông tin, nghiền ngẫm cách đối phó trước những đòn tấn công ngoại giao. Có lần, một nhà báo phương Tây hỏi: “Bà có ở Đảng Cộng sản không?”. Bà nhanh nhẹn trả lời: “Tôi thuộc Đảng yêu nước”...

“Khi đặt bút ký vào bản hiệp định chiến thắng, nghĩ đến những đồng bào, đồng chí ngã xuống - những người không còn có thể biết được sự kiện trọng đại này, mắt tôi bỗng nhòe ướt. Trong cuộc đời tôi, đây là vinh dự rất lớn vì được thay mặt nhân dân, các chiến sĩ cách mạng để đấu tranh trực diện với kẻ thù xâm lược ngay tại Paris, được đặt bút ký vào bản hiệp định chiến thắng sau 18 năm cả nước tiến hành cuộc chiến đấu chính nghĩa đầy hy sinh gian khổ… Đó có lẽ là kỷ niệm sâu sắc nhất trong cuộc đời ngoại giao của tôi” - bà Nguyễn Thị Bình vẫn nhớ thời khắc lịch sử của dân tộc.

Bà Phan Thị Minh, từ ngày 10/6/1969 đến khi ký Hiệp định Paris tham gia với tư cách là thành viên Đoàn đại biểu Chính phủ CMLT. Đặc biệt, bà Phan Thị Minh là chị em dì ruột với bà Nguyễn Thị Bình.

Bà Phan Thị Minh, tên thật là Lê Thị Kinh, sinh năm 1925 trong một gia đình trí thức giàu truyền thống yêu nước và cách mạng. Cha của bà, cụ Lê Ấm là một nhà giáo giàu lòng yêu nước. Mẹ là bà Phan Thị Châu Liên, con gái của chí sĩ Phan Châu Trinh, bà Châu Liên là người đóng góp rất nhiều cho cách mạng trong cả hai thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Thừa hưởng truyền thống yêu nước của gia đình, năm 16 tuổi Phan Thị Minh đã tham gia tổ chức học sinh yêu nước tại Trường Nữ học và Quốc học Huế. Bà vận động và tham gia Tổng khởi nghĩa 1945 tại huyện Quế Sơn. Được cử vào Ủy ban nhân dân Cách mạng huyện, hoạt động kháng chiến chống Pháp tại Quảng Nam.

Bà được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam từ năm 1945, là Hội phó Hội Phụ nữ cứu quốc tỉnh Quảng Nam. Năm 1954 bà cùng chồng con tập kết ra Bắc, làm Phó Trưởng phòng Tổ chức Bệnh viện Hữu nghị Việt - Đức; rồi làm giảng viên Khoa Công nghiệp của Trường Đại học Kinh tế Tài chính (nay là Đại học Kinh tế Quốc dân). Năm 1969 được điều động sang Ban Thống nhất Trung ương.

Từ ngày 10/6/1969 đến khi ký Hiệp định Paris, bà tham gia với tư cách là thành viên Đoàn đại biểu Chính phủ CMLT. Sau đó bà tiếp tục được cử làm thành viên đoàn đại biểu Chính phủ CMLT tại Hội nghị Quốc tế ở Kleber.

Sau ngày đất nước thống nhất, bà tiếp tục làm việc ở Bộ Ngoại giao Việt Nam, chuyên trách hệ thống các tổ chức quốc tế. Từ năm 1982 đến 1986 bà làm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Cộng hòa XHCN Việt Nam ở Italia, kiêm nhiệm một số nước vùng Địa Trung Hải và các tổ chức quốc tế có trụ sở tại Rome.

Bà giữ chức Vụ trưởng vụ Các tổ chức quốc tế tại Bộ Ngoại giao cho đến khi nghỉ hưu. Sau khi nghỉ hưu, từ năm 1992, bà tập trung sưu tầm, nghiên cứu và xuất bản tập sách về ông ngoại mình - “Phan Châu Trinh qua những tài liệu mới” (2 tập).

Hoàng Bích Sơn và thế hệ ngoại giao Hồ Chí Minh

Ông Hoàng Bích Sơn từ ngày 26/2 - 2/3/1973 là thành viên đoàn đại biểu Chính phủ CMLT tại Hội nghị Quốc tế ở Kleber.

Ông Hoàng Bích Sơn tên thật là Hồ Liên, sinh ra và lớn lên trong một gia đình trí thức giàu lòng yêu nước và cách mạng xã Duy Trinh, huyện Duy Xuyên. Nối tiếp truyền thống gia đình, Hồ Liên sớm tham gia cách mạng.

Sau Cách mạng tháng Tám 1945, ông được phân công làm Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân Cách mạng huyện Duy Xuyên, rồi Bí thư Huyện ủy. Tháng 5/1949, được Liên khu ủy 5 điều động vào tăng cường vào làm Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận.

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, ông tập kết ra miền Bắc và công tác tại Văn phòng Trung ương Đảng; cán bộ nghiên cứu trong Ban Quan hệ Bắc - Nam. Tháng 5/1965, ông làm đại diện của Ủy ban MTDTGPMNVN tại Cộng hòa Cuba. Tháng 9/1969, Chính phủ CMLT được thành lập, ông được cử làm Ủy viên Chính phủ CMLT, giữ chức Thứ trưởng Bộ Ngoại giao.

Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, theo Điều 19 của Hiệp định, một hội nghị quốc tế được tổ chức để xác nhận về mặt pháp lý của Hiệp định Paris về Việt Nam được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị quốc tế ở Kleber. Tại Hội nghị này, Hoàng Bích Sơn được cử làm Phó Trưởng đoàn đại biểu Chính phủ CMLT.

Sau hội nghị, Hoàng Bích Sơn được phân công cùng với các đồng chí ở Bộ Xây dựng chuẩn bị xây dựng trụ sở Khu ngoại giao của Chính phủ CMLT tại Cam Lộ, Quảng Trị.

Sau hơn một tháng xây dựng, trụ sở Khu ngoại giao đã hoàn thành và sẵn sàng hoạt động. Tháng 9/1973 tại trụ sở Khu ngoại giao Chính phủ CMLT, đồng chí Hoàng Bích Sơn đã cùng với Chủ tịch Đoàn Chủ tịch MTDTGPMNVN vinh dự đón Chủ tịch Fidel Castro đến thăm vùng giải phóng Quảng Trị.

Sau khi miền Nam được giải phóng, ông giữ các chức vụ Trưởng Phái đoàn đại diện nước Cộng hòa XHCN Việt Nam tại Liên Hiệp quốc. Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Đảng. Đất nước khi đó bước vào công cuộc đổi mới toàn diện, bối cảnh quốc tế không mấy thuận lợi. Một mặt, vẫn bị bao vây, cấm vận từ phía các nước đế quốc. Mặt khác, diễn biến phức tạp của công cuộc cải tổ, cải cách ở Liên Xô và ở các nước XHCN Đông Âu cũng tác động không nhỏ.

Trên cương vị Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Đảng, ông đã có nhiều đóng góp trong việc thực hiện đường lối đối ngoại đổi mới của Đảng và Nhà nước ta, phá thế bao vây, cấm vận của các thế lực thù địch, mở rộng quan hệ quốc tế và góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN ở nước ta.