Bình Sa và những căn hầm bí mật

Hầm bí mật che chở cán bộ

Ông Phạm Xuân Nhĩ (sinh năm 1954, thôn Bình Trúc) là Bí thư Đảng ủy xã Bình Sa những năm 1989 - 1996. Ông kể về những căn hầm bí mật, trong đó có hầm bí mật của Bà mẹ Việt Nam anh hùng Huỳnh Thị Thành (thôn Bình Trúc, mất năm 1995) có chồng và 3 con trai hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ.

Ông Nhĩ nói, năm 1968, cách mạng ở xã Bình Sa sôi sục, nhất là phong trào nuôi, giấu cán bộ, chiến sĩ, thương, bệnh binh. Cán bộ, chiến sĩ hằng tháng ở trong hầm bí mật vẫn tuyệt đối an toàn.

Mẹ Huỳnh Thị Thành đã nuôi giấu cán bộ ở trong nhà, lo cho chiến sĩ cơm nước để an tâm chiến đấu. Khi bị địch nghi vấn, kiểm tra thì mẹ nói là người thân đến thăm, rồi bọn địch tin tưởng cho qua.

Ban đầu, do nhà nhỏ chỉ chứa được vài người nên mẹ Thành phối hợp với du kích địa phương tiến hành đào hầm ở phía sau nhà để làm nơi trú ẩn cho lực lượng cán bộ và cất giữ vũ khí. Hằng ngày, bên cạnh công việc mưu sinh, mẹ còn làm tai mắt nghe ngóng tình hình để về báo cáo lại với tổ chức.

Có những thời điểm, nhà mẹ Huỳnh Thị Thành nuôi cả chục cán bộ, chiến sĩ ban ngày ẩn nấp dưới hầm, tối đi hoạt động cách mạng. Dần dà, địch tình nghi, nhiều lần tổ chức khám xét nhà nhưng nhờ nghe ngóng biết địch sắp đến nên mẹ đưa các cán bộ, chiến sĩ lẩn tránh để đảm bảo an toàn.

Ông Phạm Xuân Nhĩ kể, bước sang năm 1969, địch xây dựng đồn bốt, khu dồn dân với 3 lớp gai, 2 lớp dây kẽm chằng chịt. Trong, ngoài các hàng rào, quân giặc gài dày đặc các loại mìn. Thâm độc hơn, bọn địch đến từng nhà cũ của dân, lùng sục, phá các hầm bí mật để lực lượng cách mạng không có nơi trú ẩn để tấn công lại chúng.

Trong tình thế nguy nan đó, mẹ Huỳnh Thị Thành viện lý do khu dồn không đủ chỗ để ở, sinh hoạt và chăn nuôi gia cầm, gia súc, nhân dân đã trở về làng xưa và tiếp tục đào hầm nuôi cán bộ, chiến sĩ. Đến cuối năm 1969, tính chung ở xã Bình Sa có 19 căn hầm bí mật được xây dựng ở khắp các thôn, xóm để chở che cho lực lượng cách mạng lớn mạnh, chờ cơ hội tấn công kẻ thù.

Đau thương và lẫm liệt

Ông Phạm Xuân Nhĩ kể, khi cơ sở cách mạng phát triển, ngày 12/6/1970, đội công tác của Huyện ủy Thăng Bình đến xã Bình Sa hoạt động và được ông Trùm Tòng - cơ sở cách mạng ở thôn Tây Giang (xã Bình Sa) trực tiếp nuôi giấu trong hầm bí mật tại nhà mình.

Không may, do có bọn chỉ điểm khai báo chỗ ở nên quân địch đã sử dụng một trung đội từ Tây Giang đến khui hầm. Khi quân địch sắp khui hầm, các đồng chí liền ném lựu đạn và xông lên chiến đấu. Do quân địch đông lại bố trí quân xung quanh nên các đồng chí hy sinh.

Đến tháng 11/1970, trung đội của quân địch đến thôn Tiên Đỏa khui hầm bí mật, bắt cả 2 đồng chí Phan Văn Kiệm và Trần Văn Minh. Từ năm 1970 đến năm 1975 khi quân dân ta toàn thắng, nhiều căn hầm bí mật tiếp tục được nhân dân Bình Sa xây dựng làm nơi giấu cán bộ, chiến sĩ để chiến đấu với kẻ thù. Từ những căn hầm bí mật, có nhiều trận đánh oanh liệt khiến địch choáng váng, tổn thất nặng nề nhưng cũng có nhiều khi căn hầm bí mật bị lộ khiến các chiến sĩ, cán bộ hy sinh đau đớn.

Cũng theo lời kể của ông Phạm Xuân Nhĩ, trước đó, những năm 1967 - 1969, trên mảnh đất thôn Châu Khê (Bình Sa) có 19 cán bộ, chiến sĩ cách mạng tại 5 hầm bí mật bị địch phát hiện, đã chiến đấu anh dũng rồi hy sinh.

Trung tướng Châu Văn Mẫn đã kêu gọi đóng góp của các tổ chức, cá nhân xây dựng Bia tưởng niệm 19 liệt sĩ hy sinh trong các căn hầm bí mật ở thôn Châu Khê. Đó là nơi quy tụ hồn thiêng các anh hùng, liệt sĩ và nhắc nhớ các thế hệ về truyền thống kiên cường đánh giặc của cán bộ, chiến sĩ Châu Khê nói riêng, Bình Sa, Thăng Bình nói chung. Đây cũng là “địa chỉ đỏ” ghi dấu tinh thần cách mạng kiên trung của các cán bộ, chiến sĩ Bình Sa trong những năm cam go đánh giặc Mỹ và tay sai.