Trong chiếc nôi báo chí xứ Quảng…

Trong 100 năm báo chí cách mạng thì báo Đảng hiện diện ở Quảng Nam đã 95 năm. Lịch sử còn ghi khắc dòng này: ngày Quốc tế Lao động 1/5/1930, Tỉnh ủy cho ra mắt tờ báo Lưỡi Cày.

Báo L­ưỡi Cày in bằng thạch (đông s­ương) với nội dung nh­ư truyền đơn và tài liệu phục vụ yêu cầu cách mạng. Tờ báo cũng là một trong những sản phẩm của cơ quan in ấn Tỉnh ủy do đồng chí Bí th­ư Tỉnh ủy Phan Văn Định lãnh đạo.

Trải hành trình dài ngót nghét thế kỷ, báo Đảng đã góp phần quan trọng trong dòng chảy báo chí xứ Quảng, thể hiện “chất lửa” cách mạng, phản ánh các cuộc kháng chiến kiên cường đấu tranh chống giặc ngoại xâm, rồi xây đắp nền hòa bình, phát triển quê hương, đất nước.

Mang nhiều tên gọi khác nhau, trong đó có tờ Giải phóng - tiền thân của báo Quảng Nam - Đà Nẵng, tồn tại thời gian dài nhất trong kháng chiến (1960-1975), đã ghi dấu lịch sử oanh liệt của đất và người xứ Quảng.

Sau ngày non sông thống nhất, tờ báo Quảng Nam - Đà Nẵng (1975-1996), là tiếng nói của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà, đi qua hơn 20 năm đầy gian khó mà vinh quang khi làm nên những trang báo giàu sức sống, mang hơi thở ấm áp của vùng đất “chưa mưa đà thấm”.

Sự kiện chia tách thành hai đơn vị hành chính đầu năm 1997, đánh dấu thời điểm ra đời của báo Quảng Nam và Đà Nẵng. Nhưng suốt hành trình 28 năm qua, báo Đảng ở hai địa phương vẫn đi chung con đường phản ánh đời sống của đất và người xứ Quảng, mang sứ mệnh góp phần phát triển văn hóa - một vùng văn hóa cùng cội nguồn, chung tính cách đặc trưng.

Vì vậy, nay trở lại mái nhà chung, cần giải quyết những câu chuyện chung từ lịch sử báo chí đến kỳ vọng tương lai báo chí xứ Quảng…

Truyền thống nên giữ, lịch sử nên nhất quán

Truyền thống báo chí nói chung, báo Đảng nói riêng, trong thực tế diễn tiến lịch sử là không tách rời giữa Quảng Nam và Đà Nẵng, dù có lúc chia tách hay sáp nhập. Đó là do khách quan từ tổ chức của Đảng, đến phong trào cách mạng, luôn luôn gắn kết với nhau, mà báo Đảng đi đầu trên mặt trận tuyên truyền không thể chia cắt đề tài phản ánh đến việc phát hành, lan tỏa tiếng nói của vùng đất.

Tuy nhiên hiện tại, có một sự vênh nhau khi xác định dấu mốc thời gian để kỷ niệm truyền thống báo Đảng. Với Đà Nẵng, lấy thời điểm ra đời tờ Giải phóng nên nay chọn mốc kỷ niệm 65 năm.

Còn Quảng Nam, lấy thời điểm từ tờ Lưỡi Cày do Bí thư Tỉnh ủy Phan Văn Định chỉ đạo xuất bản ngay sau khi thành lập Đảng bộ tỉnh Quảng Nam, nên lịch sử báo Đảng Quảng Nam ghi dấu 95 năm ra đời (1930-2025).

Để giải quyết việc khác nhau như vậy trong chọn dấu mốc lịch sử báo Đảng, có lẽ cần một hội thảo báo chí, quy tụ giới nghiên cứu cùng các đồng chí lãnh đạo báo chí đã về hưu để bàn luận, xác định cơ sở, từ đó có căn cứ để đề đạt Thành ủy Đà Nẵng chọn ngày kỷ niệm báo Đảng cho phù hợp, nhất quán.

Nhân đây cũng xin góp thêm tư liệu để những ai quan tâm lịch sử báo Đảng tham chiếu. Chỉ vài năm sau khi thành lập Báo Quảng Nam, Ban Biên tập (Tổng biên tập Hồ Duy Lệ, Phó Tổng biên tập Đinh Văn Mãnh) đã có chủ trương hệ thống hóa tư liệu để nối giữ liền mạch lịch sử báo Đảng.

Sau khi xây dựng được bản phác thảo đầu tiên từ các nguồn tư liệu tìm thấy trong các cuốn lịch sử Đảng bộ tỉnh và các địa phương, Ban Biên tập báo đã mời các đồng chí lão thành cách mạng có am hiểu truyền thống báo chí như Trần Thận, Võ Văn Đặng, Nguyễn Đình An, Phan Đấu, Trần Minh Mẫn… góp ý.

Nhờ đó, phác thảo lịch sử báo chí của Đảng trên vùng đất Quảng Nam - Đà Nẵng được hoàn thành, làm cơ sở sau này xây dựng bài tổng quan trong các “Kỷ yếu Báo Đảng Quảng Nam - Hành trình đi cùng lịch sử” nhân dịp kỷ niệm 80 năm và 90 năm.

Dòng chảy lịch sử ngắn hơn hay dài hơn, cần xác lập những dấu mốc để từ đó tái hiện diện mạo cả quá trình hình thành và phát triển của báo chí. Nếu tự hào có 1 thế kỷ báo chí cách mạng Việt Nam thì xứ Quảng, Quảng Nam có báo Đảng 95 năm, càng cho thấy bề dày lịch sử được vun đắp từ bao thế hệ nhà báo - chiến sĩ trên mảnh đất “trung dũng kiên cường”.

Một quê hương, khung trời mở

Sự kiện hợp nhất Quảng Nam - Đà Nẵng sau 28 năm chia tách, thành đơn vị hành chính mới là thành phố Đà Nẵng trực thuộc Trung ương, đánh dấu thêm một cột mốc lịch sử của vùng đất.

Một quê hương xứ Quảng với không gian mở cho phát triển đã là khao khát mạnh mẽ trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Một vận hội chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học - công nghệ thời đại 4.0 vào nhiều ngành kinh tế - xã hội sẽ dẫn dắt bước phát triển mới.

Vậy báo chí xứ Quảng sẽ cần định vị hướng đi như thế nào?

Vừa qua, ở Đà Nẵng và Quảng Nam đã tiến hành sáp nhập các cơ quan báo Đảng và đài phát thanh - truyền hình, sắp tới đây tiếp tục nhập hai địa phương thì quy mô cơ quan báo chí của Đảng sẽ lớn hơn trước đây rất nhiều, là mô hình chưa có tiền lệ từ ngày giải phóng đến nay.

Vì vậy, việc vận hành cơ quan báo Đảng trong bối cảnh mới sẽ có nhiều vận hội mới đi kèm với thử thách không hề đơn giản.

Đầu tiên là giải quyết chuyện “hội tụ truyền thông”, để cơ quan mới không chỉ là lắp ráp cơ học từ 4-6 cơ quan báo chí lại với nhau như ban đầu mà lâu dài phải có chiến lược phát huy thế mạnh của tất cả loại hình báo chí.

Vấn đề đó đặt ra việc cần có một Đề án phát triển giai đoạn 2025-2030 và cả tầm nhìn dài hạn 10 năm, 20 năm tới nữa. Đề án này sẽ bao quát từ tổ chức bộ máy, quy hoạch sản phẩm báo chí, đến cơ chế vận hành (quy trình sản xuất và cả cơ chế tài chính), sao cho báo chí xứ Quảng xứng đáng là tiếng nói của vùng đất và con người, vừa giàu bản sắc truyền thống, vừa tiếp tục hiện đại hóa, hội nhập cả nước và quốc tế.

Trong quy hoạch sản phẩm báo chí, ai cũng kỳ vọng đưa thông tin lan tỏa càng xa rộng càng tốt, nhưng đồng thời điều cần nhất là phục vụ nhu cầu của địa phương.

Bản sắc địa phương với những tinh túy giá trị đặc trưng trong mạch nguồn văn hóa xứ Quảng sẽ luôn là hành trang cần mang theo cho báo chí. Người Quảng tại quê hương và hàng triệu bà con xa quê ngóng về “tiếng nói” quê nhà hẳn sẽ luôn trông đợi những sản phẩm báo chí như “Quê mình xứ Quảng”, “Học trò xứ Quảng”, nguyệt san “Văn hóa xứ Quảng”, tạp chí “Du lịch xứ Quảng”… đã có được thương hiệu trong nhiều năm qua sẽ hòa vào dòng chảy mới.

Khung trời mới nhiều rộng mở, nhưng điều ở lại với lòng người là báo chí phải luôn bám rễ mạch nguồn xứ sở để lớn lên. Bởi những giá trị giúp ta đi từ xứ Quảng ra thế giới rộng lớn cũng bắt đầu từ dòng sông văn hóa, nơi mà tiếng nói nhân văn mang tính nhân loại luôn là thước đo cho chiều sâu, chiều rộng, chiều cao của bất cứ sự phát triển nào.