Giữ phố để bảo tồn và phát triển

Giáo sư Tomoda là chuyên gia người Nhật Bản đã có hơn 30 năm gắn bó với Hội An. Ông cũng đã có nhiều đóng góp đối với công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới (DSVHTG) đô thị cổ Hội An từ thập niên 90 cho đến hôm nay.

Giáo sư Tomoda chia sẻ, lần đầu ông đến thăm Hội An vào năm 1992. Thời điểm đó, hầu hết những ngôi nhà cổ ở Hội An đã xuống cấp. Nhưng khi quan sát kỹ lại thấy những nét kiến trúc gỗ tinh xảo rất ấn tượng.

Chính điều đó cùng tình cảm của người dân Hội An đã thôi thúc ông bắt tay vào việc phối hợp khảo sát và hỗ trợ chuyên môn để tu bổ những ngôi nhà cổ, di tích trong khu phố cổ Hội An.

“Năm 1993, chúng tôi bắt đầu khảo sát tại Hội An, các cuộc thảo luận với người dân địa phương cũng được tiến hành, đáp ứng nguyện vọng của người dân là sửa chữa tình trạng dột nước. Chúng tôi đã thực hiện hỗ trợ và thay mái cho 20 ngôi nhà mỗi năm.

Qua đó, Hội An đã xây dựng được hệ thống bảo tồn khu phố cổ độc đáo của riêng mình và đã có các quy định bảo tồn giúp duy trì được không gian thống nhất cùng với kỹ thuật phục hồi đạt tiêu chuẩn”, Giáo sư Tomada nói.

Trong câu chuyện của mình, Giáo sư Tomoda Hiromichi không quên nhắc đến ông Nguyễn Sự - nguyên Bí thư Thành ủy Hội An, người mà giáo sư đánh giá cao khi thay mặt chính quyền thị xã Hội An lúc bấy giờ ban hành nhiều quy định để bảo tồn khu phố cổ Hội An.

Đô thị cổ Hội An được UNESCO ghi vào danh mục DSVHTG là kết quả của quá trình lâu dài trước đó các thế hệ người Hội An đã tạo dựng, nâng niu, giữ gìn di sản.

Năm 1986, Hội An đã thành lập ban quản lý di tích, dịch vụ và du lịch. Theo lời ông Sự, khi du lịch phát triển, người dân đã nhận thấy được giá trị của di tích và quay trở lại gìn giữ những di tích ấy.

Đặt trong bối cảnh hiện nay, ông Nguyễn Sự cho rằng, trong khu DSVHTG Hội An có những khía cạnh đã phát triển vượt ngưỡng đòi hỏi phải đặt yếu tố “giữ” lên cao hơn so với phát triển; gìn giữ những giá trị của di sản để phát triển có chiều sâu và chất lượng hơn.

Nhận diện được giá trị của khu đô thị thương cảng cổ, từ rất sớm, Hội An đã xây dựng dự thảo Quy chế bảo vệ khu phố cổ. Đến năm 1987, Quy chế bảo vệ và sử dụng di tích khu phố cổ Hội An được UBND tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng chính thức ban hành.

Tiếp sau đó, kể từ khi khu phố cổ được công nhận là DSVHTG (4/12/1999), Hội An tiếp tục ban hành rất nhiều quy chế để quản lý toàn diện các hoạt động trong khu di sản này.

Đến năm 2020, theo quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương, các quy chế này được tích hợp vào Quy chế bảo vệ di sản văn hóa thế giới khu phố cổ Hội An được UBND tỉnh ban hành.

Những quyết sách bảo tồn được triển khai quyết liệt, để có một khu phố cổ như hiện thời...