[Megastory] - Báo Đảng Quảng Nam trong dòng chảy 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam
(QNO) - Trong dòng chảy chung của báo chí cách mạng Việt Nam, báo Đảng Quảng Nam đã sớm ra đời và phát triển, đồng hành với sự nghiệp cách mạng của quê hương, đất nước dưới sự lãnh đạo Đảng. Trong mọi hoàn cảnh, mọi thời kỳ, báo Đảng Quảng Nam luôn xứng đáng là lực lực tiên phong trên mặt trận văn hóa tư tưởng của Đảng; cổ vũ, động viên các tầng lớp nhân dân hưởng ứng và tham gia các phong trào cách mạng; tích cực đấu tranh chống kẻ thù xâm lược và các hiện tượng tiêu cực trong đời sống xã hội; quảng bá các giá trị văn hóa và tiềm năng, lợi thế, thành tựu cách mạng của đất Quảng anh hùng.
Ngày 21/6/1925, báo Thanh Niên ra số đầu tiên, khai sinh dòng báo chí cách mạng Việt Nam. Mùa hạ năm 1928, các hội viên của Hội Việt Nam Thanh niên cách mạng tại Quảng Nam đã tổ chức in và phát hành cuốn Đường kách mệnh của Nguyễn Ái Quốc và các tài liệu khác, có ý nghĩa hướng dẫn việc tuyên truyền phát triển phong trào cách mạng ở đất Quảng, định hướng và gắn với tôn chỉ, mục đích đấu tranh của báo chí cách mạng dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc.
.jpg)
Ngày 28/3/1930, Đảng bộ tỉnh Quảng Nam được thành lập, là Đảng bộ thứ hai của cả nước ra đời sau ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 3/2/1930. Nhận thức được vai trò quan trọng của báo chí đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, ngày 1/5/1930, Tỉnh ủy Quảng Nam quyết định xuất bản tờ báo Lưỡi cày, in bằng thạch (đông sương) để tuyên truyền và phổ biến các tài liệu phục vụ cách mạng. Báo Lưỡi cày do chính đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam - Phan Văn Định trực tiếp phụ trách và chỉ đạo xuất bản.
Cuối tháng 10/1930, cơ quan Tỉnh ủy bị lộ và bị bắt cả người lẫn tài liệu. Báo Lưỡi cày bị gián đoạn. Trong nhà giam của đế quốc, các chiến sĩ cách mạng vẫn ra tờ báo lấy tên là Mõ nhà pha (có tài liệu ghi là Nẻo nhà pha - nghĩa là chốn lao tù, sau đó đổi thành Vắt cơm bi). Tờ báo được viết tay trên khổ giấy manh, chuyền tay nhau đọc. Báo Mõ nhà pha ra đời năm 1931 và cũng năm ấy, thực dân Pháp đưa bớt một số tù chính trị xuống nhà lao Hội An. Lực lượng bị phân tán, báo Mõ nhà pha không còn hoạt động được nữa.
Năm 1940, sau khi tổ chức lại, Tỉnh ủy lâm thời do đồng chí Võ Chí Công (Võ Toàn) làm Bí thư, công tác tuyên truyền vận động cách mạng được đẩy lên một bước mới. Xứ ủy Trung Kỳ ra tờ báo Khởi nghĩa in bằng thạch tại Quế Sơn, Quảng Nam. Mỗi số báo chỉ in vài trăm tờ và phải tự mang đi phân phát. Đến năm 1941, Xứ ủy và Tỉnh ủy Quảng Nam xuất bản tờ Cứu quốc, mỗi số in từ 400-500 tờ. Năm 1942, Tỉnh ủy chủ trương phát hành báo Cờ độc lập in bằng thạch. Báo Cờ độc lập phát hành được 5 số thì cơ sở bị vỡ, nhiều đồng chí lãnh đạo bị bắt nên phải tạm ngưng.
Năm 1943, Tỉnh ủy chủ trương cho ra tiếp báo Cờ độc lập (từ số 6 đến số 8), mỗi số khoảng 80 tờ, phát hành trong tỉnh và vào tận Đà Lạt, Phan Rí. Cuối năm 1943, bị nội phản, các đồng chí trong Tỉnh ủy đều bị bắt, cả đồng chí bí thư Võ Toàn cũng bị sa vào tay giặc.
Tháng 8/1944, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Nam - Đà Nẵng được thành lập lại và ngay sau đó, Tỉnh ủy là quyết định ra lại tờ báo Cờ độc lập, in bằng thạch. Bước sang năm 1945, tình thế cách mạng mới xuất hiện, Tỉnh ủy quyết định ra tờ Giải phóng thay cho Cờ độc lập. Tháng 8/1945, cùng với cả nước, Quảng Nam - Đà Nẵng đã đứng lên giành chính quyền về tay nhân dân. Đây là thời điểm mở màng cho sự xuất hiện hàng loạt ấn phẩm cách mạng trên mặt trận báo chí, tuyên truyền. Các bản tin, tờ tin có dịp bùng nổ với việc cung cấp hàng loạt tin tức về kháng chiến, kiến quốc, về các công việc của Đảng, của chính quyền cách mạng, như Tỉnh đoàn Thanh niên cứu quốc cũng đã ra tờ báo Hừng đông.
Sau cách mạng tháng Tám, hoạt động báo chí có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển. Tỉnh ủy Quảng Nam quyết định xuất bản tờ Tin tức. Năm 1946, tỉnh Đoàn Thanh niên cứu quốc Quảng Nam cũng cho ra một tờ báo mang tên Hừng đông.
Cuối năm 1946, cả nước bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp. Cả khu vực Quảng Nam - Đà Nẵng bị địch chiếm đóng, hầu hết các nhà báo đi theo kháng chiến hoạt động báo chí ở vùng tự do Liên khu Năm. Tờ Chiến thắng, cơ quan ngôn luận của Đảng bộ tỉnh ra đời.
Bước sang chiến chống Mỹ vô cùng gay go, gian khổ, những tờ báo Đảng của thời kỳ trước phải tạm ngừng hoạt động, mãi đến dịp Quốc khánh 2/9/1955, tờ báo Quyết tiến - cơ quan ngôn luận của Tỉnh ủy Quảng Nam - Đà Nẵng ra đời. Song hành với tờ Quyết tiến là tờ Gung Dưr (Đứng lên) do Ban Cán sự miền Tây Quảng Nam xuất bản, in bằng hai thứ tiếng Cơ Tu và tiếng Quốc ngữ. Kết quả từ tờ Gung Dưr, Ban Cán sự miền Tây đã chủ trương phiên âm tiếng Cadong để đến năm 1960, bản tin thứ hai mang tên Pru Dương (Vùng lên) ra đời, có hình thức như tờ Gung Dưr, nhằm phản ánh tình hình phong trào kháng chiến ở hai huyện miền núi còn lại là Trà My và Phước Sơn (thuộc tỉnh Quảng Nam). Ngoài ra, ở miền núi còn có tờ Bản tin in ronéo thủ công và ronéo quay tay, ra mỗi tháng một kỳ vào giữa tháng.
Đầu năm 1961, Tỉnh ủy Quảng Nam - Đà Nẵng quyết định ra tờ báo cách mạng mang tên Giải phóng - cơ quan của Mặt trận Dân tộc giải phóng Quảng Nam - Đà Nẵng. Tháng 12.1962, khi Quảng Nam - Đà Nẵng được Khu ủy khu V tách thành hai tỉnh Quảng Nam và Quảng Đà thì báo Giải phóng cũng được phân ra thành hai tờ báo riêng trực thuộc Tỉnh ủy và Mặt trận hai tỉnh là: Giải phóng Quảng Đà và Giải phóng Quảng Nam.
Tháng 12/1967, Đà Nẵng nhập lại với Quảng Đà thành đặc khu Quảng Đà, báo Cờ giải phóng Quảng Đà và Giải phóng Quảng Nam có chung một ban biên tập. Hai tờ ra xen kẽ nhau, trong đó tờ Giải phóng được phát hành ở vùng giải phóng và tờ Cờ giải phóng được bí mật chuyển vào thành phố Đà Nẵng. Từ 1960 đến năm 1975, tờ báo đã tiếp tục chặng đường phát triển của báo chí, phản ánh những thời điểm lịch sử oanh liệt của dân tộc nói chung, quân dân đất Quảng nói riêng.
Có thể khẳng định, qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, báo Đảng Quảng Nam vẫn luôn làm tốt vai trò là cơ quan ngôn luận của Đảng, Mặt trận giải phóng; là lực lượng tiên phong thực hiện công tác tuyên truyền đường lối cách mạng, hun đúc tinh thần yêu nước và hoàn thành sứ mệnh của mình trong công cuộc kháng chiến trên quê hương anh hùng. Nhiều lãnh đạo, phóng viên, nhà báo đã anh dũng hy sinh và đồng cam cộng khổ, sát cánh với nhân dân trong công cuộc đấu tranh giành độc lập cho quê hương đất nước.
Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, tỉnh Quảng Nam và đặc khu Quảng Đà được sáp nhập thành tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng. Báo Giải phóng của Quảng Nam và báo Cờ giải phóng của đặc khu Quảng Đà được hợp nhất thành Báo Quảng Nam - Đà Nẵng.
Đến năm 1997, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về việc chia tách tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng thành hai đơn vị hành chính mới, ngày 2/1/1997 Ban Thường vụ Tỉnh ủy làm thời Quảng Nam quyết định thành lập cơ quan Báo Quảng Nam trực thuộc Tỉnh ủy. Trụ sở Tòa soạn báo đặt tại số 142 Phan Bội Châu, thành phố Tam Kỳ, Quảng Nam.
Đồng hành với sự phát triển Quảng Nam từ một trong những địa phương nghèo khó nhất nhì cả nước ở thời điểm tái lập tỉnh (1997) trở thành tỉnh khá của khu vực duyên hải miền Trung và Tây Nguyên, hơn 28 năm qua, Báo Quảng Nam đã không ngừng phát triển và trưởng thành. Tờ báo đã luôn nỗ lực thực hiện tốt vai trò, sứ mệnh là một trong hai cơ quan báo chí chủ lực của tỉnh; cơ quan ngôn luận của Đảng bộ tỉnh - Tiếng nói của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Quảng Nam.
TỔNG BIÊN TẬP, NGƯỜI PHỤ TRÁCH QUA CÁC THỜI KỲ
(1) - Phan Văn Định - Bí thư Tỉnh ủy - Phụ trách Báo Lưỡi cày, 1930.
(2) - Chưa xác định - Phụ trách Báo Mỏ nhà pha (có tài liệu ghi là Nẻo nhà pha, sau đổi thành Vắt cơm bi), 1931.
(3) - Chưa xác định - Phụ trách Báo Dân tộc, 1940.
(4) - Chưa xác định - Phụ trách Báo Cứu quốc, 10/1941.
(5) - Võ Toàn (Võ Chí Công) - Bí thư Tỉnh ủy phụ trách Báo Cờ độc lập, 8/1942.
(6) - Trần Quế - Bí thư Tỉnh ủy chỉ đạo Báo Cờ độc lập (sau đổi thành Giải phóng), 9/1944.
(7) - Lưu Thọ, Phan Thao, Nguyễn Văn Bổng, Phan Quang Định - Phụ trách Báo Chiến Thắng, 1946.
(8) - Phan Tốn - Bí thư Tỉnh ủy trực tiếp chỉ đạo; Phan Đấu, Trần Hưng Thừa - Phụ trách nội dung Báo Quyết Tiến, 2/9/1955.
(9) - Quách Xân (Coonh Axơớp) Talang - Phụ trách Báo Gung Dứr (Đứng lên), 1959.
(10) - Quách Xân (Coonh Axơớp) Talang - Phụ trách Báo Pru Dương (Vùng lên), 1960.
(11) - Trần Hưng Thừa, Ngô Xuân Hà, Nguyễn Khoa (Huấn), Nguyễn Khương, Trần Văn Anh, Nguyễn Đình An, Hồ Hải Học - Phụ trách Báo Giải Phóng, 1962.
(12) - Trần Minh Mẫn, Trương Minh Tân, Phan Hiền, Nguyễn Việt Tiến, Nguyễn Kiến - Phụ trách Báo Giải phóng, 1962.
(13) - Ngô Xuân Hạ - Chủ nhiệm, Nguyễn Thanh Sâm - Phó Tổng biên tập Báo Quảng Nam - Đà Nẵng, 11/7/1975 đến 1979.
(14) - Nguyễn Thanh Sâm - Tổng biên tập Báo Quảng Nam - Đà Nẵng, 1980-1981.
(15) - Hoàng Trà - Tổng biên tập Báo Quảng Nam - Đà Nẵng, 1982-1992.
(16) - Ngô Quy Nhơn - Tổng Biên tập Báo Quảng Nam - Đà Nẵng, 1992-1996.
(17) - Hồ Duy Lệ - Tổng Biên tập Báo Quảng Nam, 1997-2005.
(18) - Nguyễn Hoàng Minh - Tổng Biên tập Báo Quảng Nam, 2005-2008.
(19) - Lê Văn Nhi - Tổng Biên tập Báo Quảng Nam, 2009-5/2025.
Cùng với hoạt động báo chí, Báo Quảng Nam còn tổ chức nhiều hoạt động xã hội, thể dục, thể thao có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Nổi bật trong số đó là việc sáng lập và duy trì hằng năm hoạt động của Quỹ ươm mầm tài năng đất Quảng nhằm khích lệ, hỗ trợ học sinh, sinh viên và vận động viên xuất sắc trên các lĩnh vực học tập, thể thao, sáng tạo khoa học kỹ thuật, góp phần bồi dưỡng nhân tài cho tỉnh. Qua 15 lần tổ chức, đã có hơn 300 học sinh, sinh viên, vận động viên tiêu biểu xuất sắc - là những mầm non nhân tài của quê hương được trao thưởng.
Giải Việt dã truyền thống Báo Quảng Nam cũng được tổ chức thường niên từ năm 1997 đến nay, là hoạt động thể dục thể thao quần chúng quy mô lớn nhất trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, góp phần quan trọng thúc đẩy phong trào rèn luyện sức khỏe, đoàn kết cộng đồng, tuyển chọn vận động viên và quảng bá tinh thần năng động của xứ Quảng.
Xuyên suốt từ khi thành lập đến nay, Báo Quảng Nam kiên trì giữ vững tôn chỉ mục đích của báo Đảng phụng sự bạn đọc, phục vụ tốt công tác lãnh đạo, điều hành của tỉnh.
Và từ khát vọng khơi dậy nguồn lực phát triển quê hương phồn vinh, đất nước hùng cường, tờ báo luôn tìm cách tạo năng lực tích cực mới, đưa “tiếng nói” của Quảng Nam hội nhập vào công cuộc chuyển đổi số, chuyển đổi công nghệ làm báo theo xu thế chung của báo chí cách mạng Việt Nam.
Nội dung: DOÃN THÀNH TRÍ
Tư liệu BÁO QUẢNG NAM - LÊ NĂNG ĐÔNG
Đồ họa: NGUYỄN LÊ ANH TUẤN
Zalo Báo & Đài PT-TH Quảng Nam